وصی چگونه از وصایت عزل می شود؟

عزل وصی از وصایت با تخلفات او از وظایف و مسئولیت هایی که از سوی موصی(متوفی) برای او تعیین گردیده است صورت می گیرد. در ادامه ضمن بررسی تکالیف وصی، به عواملی که منجر به عزل او از این مقام میگردد خواهیم پرداخت. همراهمان باشید.

وصی به چه شخصی اطلاق می شود؟

وصی فردی است که موصی یا همان متوفی، او را برای اجرای وصایای خود تعیین می نماید. این وصایا گاه ناظر به سرپرستی کودکان است یا اداره اموال و تصیفه ترکه یا تملیک مال معین یا اجرا و انجام تشریفات مذهبی و کفن و دفن متوفی و اداء واجبات، و این اعمال گاهی به دوش شخص حقیقی یا به عهده شخص حقوقی از سوی وصی قرار داده خواهد شد.

اقسام وصایت:

• وصایت به ترتیب: موصی اختیار دارد چند نفر را به نحو ترتیب به عنوان وصی معین کند. مثلا بگوید اول آقا «محمد» وصی باشد و اگر او فوت کرد یا به هر نحو قادر به انجام امور مورد وصایت نبود، مثلا دچار بیماری یا جنون شد یا در انجام وصایت خیانت کرد و از سمتش برکنار شد، آقا «جواد» وصی باشد و اگر هر یک از این اتفاقات برای «جواد» افتاد، «مریم» وصی باشد و همینطور سایر افراد.

• وصایت به انتخاب وصی: موصی می‌تواند به فردی که به عنوان وصی انتخاب می‌کند، این اختیار را واگذار کند که برای پس از فوت خود او، وصی دیگری تعیین نماید تا اموری مثل اداره‌ اموال متوفی که خود او وظیفه‌ اداره و انجام آن را داشته است، وصی انتخابی پس از او انجام دهد.

 وصی چه اختیارات و تکالیفی بر عهده دارد؟

قوانین جاری کشور، برای هیچ یک از مقامات رسمی حق نظارت بر اعمال وصی را قرار نداده است. بنابراین وصی باید طبق وصیت‎نامه هر عملی را که موصی به‌عهده‌ او قرار داده است را انجام دهد. حال اگر وصی طبق وصیت متوفی رفتار نکند، قاعدتا باید برکنار ‌شود و مسئول جبران کلیه‌ خسارت‌های وارده نیز خود او خواهد بود. در صورت برکنار شدن وصی به علل ذکر شده، دادگاه مکلف است فرد دیگری را به عنوان وصی تعیین نماید که در این حالت آن وصی تعیین شده از سوی دادگاه دیگر قابل تغییر و تبدیل نیست، مگر اینکه خیانت او ثابت گردد.

آیا امکان تفویض وصیت توسط وصی به دیگری وجود دارد؟

همانگونه که ذکر شد، در صورت داشتن اختیارات، وصی می‌تواند شخصی را به عنوان وصی بعدی تعیین نماید. اما وقتی وصی جدید دارای تمام اختیارات، حقوق و تکالیف وصی قبلی خواهد شد که وصی اول فوت کرده، یا به علتی نتواند امر مورد وصایت را انجام دهد.

با این اوصاف وصی نمی‌تواند حقوق و تکالیف خود در زمان حیاتش را به شخص دیگری واگذار نماید و علت این امر این است که، هدف اصلی متوفی از انتخاب و تعیین وصی برای امر وصایت، نه‎ تنها انجام امور بوده بلکه ویژگی‌های شخصیتی وصی را نیز مدنظر قرار داده است.

البته واگذاری حقوق و تکالیف امور وصایت به شخص دیگری، در صورتی که موصی (وصیت‌کننده) به روشنی چنین اجازه‌ای را در وصیت‌نامه داده باشد، فاقد اشکالی و صحیح خواهد بود.

با تمام ممنوعیت های اشاره شده، وصی می‌تواند شخصی را به عنوان وکیل یا نماینده‌ خود انتخاب کند تا امور را انجام دهد. طبق قاعده هر عملی را که فرد می‌تواند خودش انجام دهد، تعیین وکیل در آن امر نیز امکان‌پذیر است.

البته در این مورد نیز اگر موصی در وصیت‌ نامه ذکر نموده باشد که وصی حق تعیین وکیل برای خود را ندارد، وصی دیگر نمی‌تواند برای خود وکیل تعیین کند چرا که موصی چنین حقی را از او گرفته است.

وصف امانت در تعهدات وصی

امین بودن وصی به این معناست که اموال فرد دیگر در دست او، همانند امانت قرار دارد و ید وصی امانی است. لذا اگر اتفاقی برای آن مال بیفتد، مثلاً اگر معیوب شود یا از بین برود، تا زمانی که فرد امین مرتکب تقصیر نشده و کارهایی که برای مراقبت از مال لازم بوده است را انجام بدهد، مسئول جبران خسارت نیست.

وصی را چگونه می توان از مقام وصایت عزل کرد؟

با وقوع شرایط ذیل، وصی از مقام وصایت قابل عزل خواهد بود.

• چنانچه وصی مرتکب خیانت در امانت گردد. طبق ماده ۸۵۸ قانون امور حسبی: وصی نسبت به اموالی که بر حسب وصیت در ید او می باشد حکم امین را دارد و ضامن نمی شود مگر در صورت تعدی یا تفریط. بنابراین با خیانت وصی در مال موصی، وصایت او باطل می گردد. حتی در صورت باقی بودن وصایت، وصی نسبت به مال مورد وصیت در مقابل ورثه و اشخاص ذی نفع به میزان خسارت مسئول است.

• اگر وصی به وظایفی که بر عهده او گذاشته شده است عمل ننماید. طبق ماده 859 قانون امور حسبی: وصی باید بر طبق وصایای موصی رفتار کند و الا ضامن و منعزل است.

• چنانچه وصی در تربیت و نگه داری از مولی علیه کوتاهی نماید.
• عارض شدن جنون بر وصی و صدور حکم حجر به‌­گونه­‌ای که امیدی به برطرف شدن آن نباشد.

طبق ماده47 قانون امور حسبی: در مورد دعوی خیانت یا عدم لیاقت و سایر موجبات عزل وصی یا قیم یا ضم امین ترتیب رسیدگی مطابق مقررات این قانون است و‌ حکمی که در این خصوص صادر می‌شود مطابق آیین دادرسی مدنی قابل تجدیدنظر و فرجام است.

چند نکته مهم در خصوص عزل وصی و انعزال وصایت:

• اگر پدر در زمان حیات خود، مادر را شایسته برای ولایت فرزندان نداند و از این رو وصی برای امور فرزندان خود تعیین کرده باشد، اما بعد از فوت پدر، مادر ادعا کند که صلاحیت ولایت بر فرزند خود را دارا است. در این فرض، اگر دادگاه هم مادر را صالح به این امر تشخیص دهد، با احراز صلاحیت مادر برای ولایت حکم به انعزال وصی تعیین شده خواهد شد.
• همچنین اگر وصایت مقید به وصفی باشد که مورد نظر متوفی بوده، زوال آن وصف در وصی موجب انعزال او می گردد که البته با رفع آن مانع، وصی مجدد می تواند به کار خود ادامه دهد.

چه اشخاصی می تواند دعوای عزل وصی را مطرح نماید؟

در صورت وجود هریک از موارد عزل برای وصی که در مطالب فوق ذکر شد، هر فرد ذی نفع در وصیت یا نماینده قانونی او می تواند دعوای عزل وصی را از دادگاه بخواهد. به فرض، هر زمان که وصی مامور اداره ثلث اموال و دارایی موصی گردد اما در انجام تکالیف و موضوع وصیت کوتاهی نماید یا وظایف محوله را انجام ندهد، وراث یا نماینده آن ها می توانند اقدام به طرح دعوی عزل وصی از وصایت نمایند.

دادگاه صالح و مدارک مورد نیاز جهت طرح دعوای عزل وصی

برای پیگیری و مطرح نمودن دعوای عزل وصی، با پرداخت هزینه دادرسی مطابق دعاوی غیر مالی که هزینه دادرسی آن در سال ۱۴۰۰ از مبلغ 40 تا 180 هزار تومان تعیین شده است و در دادگاه خانواده دعوای خود را مطرح نمایند چرا که رسیدگی به این نوع دعوا بنا به بند 13 از ماده 4 قانون حمایت خانواده، در صلاحیت دادگاه های خانواده می باشد.

مدارکی که برای طرح این دعوا مورد نیاز خواهد بود عبارتند از:

• تصویر مصدق وصیت نامه
• تصویر مصدق گواهی فوت
• مدارک هویتی

در صورتی عدم وجود هر یک از مدارک و اسناد بالا می توان یکی از موارد ذیل جهت اثبات عدم انجام امر وصیت یا تخلف از امر وصیت را به دادگاه ارائه داد.

• درخواست استعلام
• تحقیقات محلی
• شهادت شهود و مطلعین
• شماره پرونده استنادی