یکی از انواع مالیاتها در کشور، مالیات بر ارث است. این قسم از مالیاتها کمی پیچیده و آمیخته با برخی از اصطلاحات حقوقی است. در این مقاله سعی می کنیم به بیانی ساده مخاطبین محترم پایگاه خبری یاسا را با این نوع مالیاتها آشنا نماییم .
آشنایی با اقسام مالیات ها
مالیات مستقیم و غیرمستقیم
اصلاً مالیات چیست؟ به بیانی ساده، مالیات، مبالغی است که دولت‌ها برای تامین هزینه های اقتصادی و عمومی خود از افراد یک جامعه دریافت می‌کنند. لذا تمامی افراد یک جامعه اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی، در شرایطی ملزم به پرداخت مالیات هستند. مالیاتها به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود که مالیات بر ارث از نوع مستقیم آن بشمار می آید.
مالیات بر ارث چیست؟
همانگونه که میدانید، به کلیه اموال، بدهی‌ها، حقوق و وظایف هر فرد که پس از فوت او برجای می‌ماند و به بستگانش میرسد، ارث گفته می‌شود. به این دارایی ها مالیات تعلق میگیرد. که به این نوع مالیاتها ، مالیات بر ارث گویند.
تفاوت ماترک و سهم‌الارث چیست؟
ماترک به مجموع دارایی‌های متوفی اعم از تمام اموال منقول و غیرمنقول که از وی به جا مانده تا قبل از تصفیه دیون او می‌باشد، اما سهم‌الارث، هر آنچه از اموال بعد از تصفیه دیون متوفی به جا بماند که البته متعلق به وراث می‌باشد، سهم الارث گویند.
چگونه اموال متعلق به متوفی را شناسایی نماییم؟
جهت به دست آوردن لیست املاک و مستغلات متوفی، وراث میتوانند از اداره ثبت استعلام اموال را بنمایند. وراث با دردست داشتن گواهی حصر وراثت نیز می توانند از بانکها حساب موجودی متوفی را استعلام کنند. وراث میتوانند از طریق شوراهای حل اختلاف طی دادخواستی با عنوان مهر و موم یا تحریر ترکه سایر اموال متوفی را نیز شناسایی واز گم شدن احتمالی آن نیز جلوگیری نمایند.
تقسیم بندی وراث
بر اساس قوانین مالیات بر ارث و همچنین ماده 862 قانون مدنی، بستگان فرد متوفی در سه طبقه ارث قرار میگیرند:
- طبقه اول: پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوه ها
- طبقه دوم: پدربزرگ ، مادربزرگ ، خواهران، برادران، خواهرزاده و برادرزاده ها
- طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها
اگر در هر یک از طبقات ذکر شده حتی یک نفر از وراث زنده باشد، سایر طبقات از ارث محروم می مانند.
تغییرات مهم قانون جدید مالیات بر ارث
سازمان امور مالیاتی کشور در سال 1394، و در راستای احترام به خانواده درگذشتگان و سهولت در دریافت مالیات، اصلاحات موثری در قوانین مالیات بر ارث ایجاد نمود که این اصلاحات از ابتدای سال 1395 اجرایی شدند ، در ادامه به بررسی این اصلاحات می‌پردازیم.
نحوه احتساب مالیات بر ارث طبق قانون جدید
در پاسخ به این سوال که مالیات بر ارث روی کدام اموال اعمال می‌شود؟ و اینکه میزان مالیات بر ارث برای هر طبقه از وراث چقدر است؟ لازم است بگوییم، بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیاتها، اموال مشمول مالیات بر ارث (اموال و دارایی‌هایی که در نتیجه فوت شخص قابل انتقال به دیگران است) به شرح جدول قانون جدید مالیات بر ارث مشمول مالیات می‌شوند:
جدول مالیات بر ارث طبق قانون جدید مالیات بر ارث
| ### | سپرده‌های مجاز بانکی | سهام بورسی | سهام غیر بورسی و سهم الشرکه | سایر اموال/ حق الامتیاز/سپرده‌های غیر مجاز | املاک | حق واگذاری و سرقفلی | وسایل نقلیه |
| وراث طبقه اول | ۳% | ۰.۷۵% | ۶% | ۱۰% | ۷.۵۰% | ۳% | ۲% |
| وراث طبقه دوم | ۶% | ۱.۵۰% | ۱۲% | ۲۰% | ۱۵% | ۶% | ۴% |
| وراث طبقه سوم | ۱۲% | ۳% | ۲۴% | ۴۰% | ۳۰% | ۱۲% | ۸% |
دریافت گواهی انحصار وراثت بدون ارائه گواهی تسلیم اظهارنامه
سازمان امور مالیاتی کشوربرای رفاه حال بستگان متوفی، ماده ۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم را حذف نمود. بدین ترتیب وراث متوفی میتوانند گواهی انحصار وراثت خود را از طریق شوراهای حل اختلاف، بدون مراجعه به اداره امور مالیاتی و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، دریافت نمایند.
امکانی بسیار خوب در قانون جدید: محاسبه مالیات بر ارث ماترک متوفی به صورت تفکیکی
قانون جدید امکان خوبی برای وراث فراهم آورده که بتواننداموال متوفی را به صورت موردی به سازمان امور مالیاتی اعلام نمایند. به این ترتیب مالیات تعلق گرفته به هر دارایی در زمان نقل و انتقال محاسبه و دریافت می‌شود، پس از آن با دریافت گواهی مالیات بر ارث امکان دخل و تصرف در دارایی مربوطه فراهم می‌شود.
لازم به توصیح است که درگذشته وراث باید مالیات بر ارث اموال را قبل از انتقال آنها به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کردند. اماطبق قانون جدید وقتی که اموال متوفی انتقال می‌یابد، مالیات آن هم وصول خواهد شد.
معافیت های مالیات بر ارث
طبق ماده ۲۴ قانون اصلاح مالیات های مستقیم، بخشی از دارایی های متوفی مشمول معافیت مالیاتی است و وراث نیازی به پرداخت مالیات برای آنها ندارند.برخی از موارد معافیت مالیات بر ارث عبارت اند از:
- اثاث منزل محل سکونت شخص متوفی
- دارایی شهیدان انقلاب اسلامی صرفا وراث طبقه اول و دوم
- مبالغ مرخصی های استحقاقی که استفاده نشده باشد.
- وجوه مرتبط با ضرر و زیان اخراج
- انواع بیمه‌ها و یا پرداختی‌ها توسط کارفرما یا بیمه مانند بیمه زندگی و عمر
- دیه و جبران زیان فوت
- مبالغ بازنشستگی
- حقوق وظیفه و امتیازات پایان خدمت
- بازخرید خدمت
- بخشی از اموال متوفی که طبق قانون سلب مالکیت شده و یا مالکیت آن بلاعوض در اختیار شخص دیگری قرار گرفته باشد
- اموال مورد وقف
- حبس و نذر برای سازمان، نهادها و دستگاه‌های دولتی
نکته: بر اساس قوانین جدید، به جز موارد عنوان شده، هیچ سقف معافیتی برای هیچ یک از طبقات وراث وجود نخواهد داشت.
تغییر مدت زمان ارائه اظهارنامه
در قانون جدید مهلت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث، یک سال پس از فوت متوفی می‌باشد. همچنین در صورت عدم ارائه اظهارنامه، وراث مشمول جریمه نمی‌شوند.
قبول نکردن هزینه کفن و دفن توسط سازمان
هرگاه ورثه ظرف یک سال پس از فوت متوفی اقدام به انحصار وراثت نکند، مالیات اموال مربوطه در زمان تحویل به ورثه بدون کسر هزینه‌های کفن و دفن وصول می‌شود،به عبارت دیگر، در صورت عدم انحصار وراثت ظرف مهلت یکسال، هزینه‌های کفن و دفن، جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی در نظر گرفته نخواهد شد.
عدم ارائه وجوه و اسناد مالی تا زمان ارائه گواهی پرداخت مالیات
بر اساس قانون جدید، کلیه اموال و اسناد مالی متوفی نزد کلیه بانکها، موسسات یا شرکت‌ها، تا زمان ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث، بدون تغییر باقی می‌ماند، این ادارات اجازه تسلیم اموال و اسناد و یا گزارش دارایی‌های متوفی را به سازمان امور مالیاتی را نخواهند داشت.
نحوه پرداخت مالیات بر ارث
اگر متوفی قبل از سال 1395 فوت کرده باشد: در بدو امرباید نسبت به تشکیل پرونده مالیاتی و دریافت گواهی مالیاتی اقدام شده و پس از آن برای دریافت گواهی حصر وراثت به شورای حل اختلاف مراجعه شود.
اگر متفوفی بعد از سال 1395فوت کرده باشد: ابتدا از شورای حل اختلاف گواهی حصر وراثت دریافت خواهدشد و سپس نسبت به پرداخت مالیات اقدام میگردد.
وراث موظفند به مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را که حاوی کلیه اموال با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها، به اداره دارایی محل سکونت متوفی ارائه دهند.
مثال محاسبه مالیات بر ارث بر اساس قانون جدید
شخصی در تاریخ 15/02/1398 فوت نموده است. این شخص دارای یک اتومبیل به ارزش روز فوت 100.000.000تومان است؛ ورثه طبقه اول در تاریخ 31/06/1398 برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام می‌نمایند. در این تاریخ ارزش تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی برای اتومبیل مذکور 75.000.000 تومان می‌باشد.
در قانون جدید ملاک نحوه محاسبه مالیات بر ارث ارزش ثروت متوفی به قیمت تاریخ انتقال دارایی به ورثه می‌باشد. بر اساس جدول فوق، نرخ مالیات بر ارث برای وسایط نقلیه ۲ درصد می‌باشد. بنابراین مالیات پرداختی برای این اتومبیل برابر است با:
1.500.000 = ۲% * 75.000.000
مدارک لازم جهت تشکیل پرونده مالیات بر ارث
بر اساس ماده ۲۶ قانون مالیات‌های مستقیم مدارک لازم به شرح زیر می‌باشد :
- فرم اظهارنامه مالیات بر ارث که توسط وراث تکمیل شده
- گواهی فوت، گواهی انحصار وراثت، و گواهی معتبر پزشک
- شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمام وراث
- اگر متقاضی از وراث نباشد وکالت‌نامه یا قیم‌نامه و کارت ملی درخواست کننده
- مدارک لازم جهت احراز آدرس محل سکونت متوفی
- مدارک مربوط به اموال درخواست شده
در این نوشتار تلاش شد تا ضمن اشاره به چیستی مالیات بر ارث، به برخی از پرسش‌های مهم کاربران در این زمینه پاسخ داده شود اما قطعا این موضوع آنچنان وسیع و گسترده و داری جزئیات مختلف ومتنوع بوده که در بسیاری از موارد حتما باید نظر متخصصان پایگاه خبری یاسا را جویا شوید.
