«کی‌داده؟ کی‌گرفته؟» جمله‌ای تشریفاتی و متعلق به زمانی است که خانواده‌ها در حال چانه‌زنی برای بالا و پایین کردن رقم مهریه هستند. اما خیالتان راحت؛ مهریه هم مطالبه می‌شود، هم آقای داماد تحت شرایطی تا آخرین ریال آن را باید پرداخت کند؛ در واقع قانون وی را وادار به پرداخت این کار می‌کند. پس قبل از گفتن «بله» یا گرفتن آن و پیش از آنکه ابرهای علاقه، جلوی چشمانتان را بگیرند، خطوط بعدی را بخوانید.
مهریه هدیه ای برای عروس خانم
مهریه، مالی است که به مناسبت عقد ازدواج از جانب مرد به زن داده می‌شود. در واقع آقا داماد مکلف می‌شود که مال مورد نظر را که نشاندهنده علاقه اوست به عروس خانم هدیه کند. با وقوع عقد، زن مالک «مهر» می‌شود. بنابراین مانند هر مالک دیگری می‌تواند انواع دخل و تصرفات را در مالش داشته باشد، اما برای اینکه زن بتواند در تمام مهر تصرف کند لازم است ازدواج هم صورت گرفته باشد. پس فقط در صورت رابطه «زناشویی» است که زن می‌تواند در «تمام» مال هر نوع تصرفی را که می‌خواهد انجامم دهد.
هر مالی، مهر نمی‌شود
اما مورد مهم اینکه، طرفین ازدواج نمی‌توانند از نظر قانونی هر مالی را به عنوان «مهر» تعیین کنند. گفتیم طرفین؛ پس معلوم می‌شود که تعیین مهر موضوعی است که با مشارکت هر دو طرف ازدواج یعنی هم دختر و هم پسر صورت می‌گیرد. گاهی ممکن است طرفین با توافق هم مهر را تعیین یا اختیار تعیین آن را به شخص دیگر واگذار کنند؛ در هر دو صورت شوهر یا شخص مورد نظر می‌تواند مهر را هر قدر که بخواهد معین کند. حال اگر اختیار تعیین مهر فقط به زن داده شود، اگر حداقل مهر را در نظر بگیرد هیچ مشکلی وجود ندارد اما اگر بخواهد بیشتر از حد متعارف «مهریه» تعیین کند، عدد مورد نظر عروس خانم در صورتی قابل مطالبه است که از مهرالمثل بیشتر نباشد.
عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؛ انتخاب با شماست
اکنون در عقدنامه‌ها در خصوص «مهریه» می‌توان دو گزینه را مشاهده کرد؛ مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. اینکه مهریه از کدام نوع باشد بنا به انتخاب عروس خانم است که کدام گزینه را علامت بزند. در واقع اگر خانم گزینه «عندالمطالبه» را علامت بزند به محض وقوع عقد، می‌تواند پرداخت آن را به طور کامل درخواست کند و مرد طبق سند رسمی‌ازدواج مکلف به پرداخت آن است و اگر به هر دلیلی توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد و بخواهد به صورت تقسیطی پرداخت کند، اثبات این موضوع که او توان مالی ندارد و نمی‌تواند مهریه را به صورت یک جا بدهد با «مرد» است و زن نیازی ندارد در دادگاه ثابت کند که مرد از تمکن مالی لازم برای پرداخت مهریه برخوردار است. اما اگر عروس خانم مهریه عندالاستطاعه را انتخاب کند، وضعیت متفاوت می‌شود. به این ترتیب اگر زن تقاضای مهریه کند این تکلیف بر عهده خود اوست که ثابت کند مرد از دارایی و اموال کافی برای پرداخت مهریه برخوردار است. پس مرد در اینجا نیازی ندارد برای دادگاه دلیل بیاورد که قادر به پرداخت مهریه نیست.
مهریه باطل می‌شود، اگر…
این را به خاطر داشته باشید که اگر مهریه حتی یکی از شرایط بالا را هم نداشته باشد، باطل می‌شود اما عقد ازدواج صحیح است. حال باید دید در صورت باطل شدن مهر تعیین شده، شوهر باید چه مالی را به زن بدهد:
- اگر «مهریه» مبهم و مجهول باشد یا از نظر بازار ارزش مالی نداشته باشد یا از ابتدا، مهری در ازدواج تعیین نشده باشد؛ زن در صورت نزدیکی با شوهر مستحق «مهرالمثل» می‌شود.
- اگر «مهر» مال شخص دیگری باشد و صاحب مال نخواهد مالش مهریه کسی شود، در این صورت زن مستحق داشتن مثل مال مهریه یا قیمت آن می‌شود.
چند شرط برای تعیین مهریه
به هر حال چون حرف از شرایط مهریه شد، لازم است تا حدی به این شرایط توجه شود زیرا اگر هر یک از شرایط مورد نظر در تعیین «مهریه» وجود نداشته باشد مال مورد نظر به ملکیت زن در نمی‌آید!
- مهر باید ارزش مالی داشته باشد؛ پس چیزی را که از نظر بازار ارزش مالی ندارد، نمی‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد مانند چند شانه تخم مرغ گندیده.
- مرد مالی را می‌تواند به‌عنوان مهریه بدهد که خود مالک آن باشد، پس اموال عمومی یا موقوفه را نمی‌توان مهر کرد.
- مهریه می‌تواند کالایی معین مثل یک دستگاه اتومبیل یا حتی انجام عمل، حرفه‌آموزی یا تدریس باشد مثل آموزش کامپیوتر به زن.
موارد انحلال نکاح
ازدواج ممکن است با فوت یا طلاق یا فسخ، منحل شود و انحلال ازدواج در مهر تاثیر می‌گذارد.
- انحلال در اثر فوت
اگر شوهر فوت شود در حالیکه زن در زمان زندگی با او مهر خود را دریافت نکرده باشد، می‌تواند پس از مرگ همه آن را درخواست کند.
- انحلال در اثر طلاق
به محض وقوع عقد، زن مالک تمام مهر می‌شود اما باید توجه داشت که این مالکیت نسبت به نصف مهریه قطعی نیست، یعنی زن برای اینکه مالک تمام مهر شود باید با شوهر خود رابطه زناشویی داشته باشد. حال اگر قبل از نزدیکی، طلاق واقع شود، زن مالک نصف مهریه خواهد بود. اگر مهریه کالا یا جنسی معین باشد مانند یک دستگاه اتومبیل، با وقوع طلاق قبل از نزدیکی، نصف آن کالا به طور مشاع به ملکیت شوهر در می‌آید. پس زن و مرد در آن کالا به طور مشترک و مشاع، مالک می‌شوند. همچنینن هرگاه پس از عقد معلوم شود که مهر در زمان عقد معیوب بوده است مانند اینکه اتومبیل مورد نظر تصادفی باشد، در این صورت شوهر مسئول و پاسخگوی جبران عیب مهر است.
- انحلال در اثر فسخ
در این باره بد نیست بدانید که هرگاه زن یا مرد موقع عقد ازدواج شرط کرده باشد که طرف مقابل باید ویژگی یا صفت خاصی داشته باشد و پس از عقد مشخص شود که چنین ویژگی یا صفتی در وی نیست؛ طرف دیگر حق فسخ ازدواج را دارد. همچنین در صورت وجود بعضی از عیوب در هر یک زن یا مرد، طرف مقابل که به وجود آن عیب هنگام عقد آگاه نبوده است، می‌تواند عقد را برهم بزند. این عیوب عبارتند از جذام، فلج شدن یا نابینایی از هر دو چشم در زن؛ ناتوانی جنسی در مرد و بالاخره جنون در هریکک از زن یا مرد. اگر عقد ازدواج قبل از نزدیکی به‌دلیلی قانونی، فسخ شود در این صورت زن مستحق دریافت مهر نخواهد بود و مالکیت او نسبت به مهریه از بین می‌رود. اگر هم تا آن زمان مهر را دریافت کرده باشد باید آن را به شوهر سابق بازگرداند.
محاسبه وجه نقد به روز
همان طور که تا همین چند سال پیش هم مرسوم بود، ممکن است طرفین با توافق، مبلغی وجه نقد را به‌عنوان مهر تعیین کنند؛ اما مهریه‌هایی که از نوع وجه نقد هستند با گذشت زمان ارزش کمتری نسبت به سال وقوع عقد ازدواج پیدا می‌کنند. به همین دلیل هم قانون‌گذار مقرر کرده است که در زمان پرداخت باید ارزش مهر تعیین شد، به قیمت روز محاسبه و پرداخت شود. در این راستا قانون‌گذار در مورد محاسبه مهریه فرمولى تعیین کرده است؛ به این ترتیب که متوسط شاخص بها در سال قبل از سال پرداخت مهریه، تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع شده؛ آنگاه نتیجه، ضرب در مهریه نوشته شده در عقدنامه مىشود. جدول شاخص قیمت‌ها هر سال توسط بانک مرکزی تنظیم و ارائه می‌شود.
علیرضا توحیدی
باید حذف بشه برای جامعه
درمواردی که مهریه زن بسیارکم بوده است هنگام طلاق ، دادگاه به منظور جلوگیری از آوارگی زن، آن مبلغ را به روز نموده و مرد را ملزم به پرداخت می نماید و این امر کاملاً عقلانی ، منطقی و خداپسندانه است. ولی چرا حالت عکس این موضوع مورد توجه قانون و دادگاه قرار نمی گیرد؟ به عنوان مثال، پسری که هنگام ازدواج متعهد پرداخت تعدادی سکه بهار آزادی یک میلیون تومانی بعنوان مهریه می گردد ناگهان تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی محکوم به پرداخت سکه های بالای چهار میلیون تومانی می شود ولی در اینجا به روزرسانی صورت نمی گیرد.
گزینه های پیش روی پسر می شود: زندان یا انواع بزهکاری و تحصیل مال نامشروع همچون سرقت، کلاهبرداری، قاچاقچیگری، زورگیری… به منظور زندان نرفتن.
گزینه های پیش روی اهل عبرت (مجردان) هم می شود: تقواپیشگی، ازدواج سفید، روابط نامشروع، صیغه……
سلام.آقایان محترم ازددواج نکنین.دادگاه با مهریه سنگین بیچارتون میکنه.به وعده های الکی مسولین توجه نکنین.مهریه مثل زندانی ابد میمونه،تا ندی قانون و زنت ولت نمیکنه