در یک وضعیت عادی، کارفرمایان باید به کارکنان خود محلی برای کار بدهند و از دسترسی راحت آنها به محل کار، اطمینان حاصل کنند. آنها باید ابزارها، تجهیزات و سایر موارد مورد نیاز برای انجام کار خود را در اختیار آنها قرار دهند. کارفرمایان باید حقوق و مزایای کارکنان خود را از جمله تعطیلات، عیدی و سنوات و غیره، بپردازند. اما اگر یک حادثه‌این روند را برهم بزند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ خارج شدن یک جریان عادی از مسیر خود حتما قواعد و قوانین خاص خود را دارد که باید از آنها آگاه باشیم. به همین خاطر در متن پیش رو به بررسی مسئله مسئولیت جبران خسارت هنگام کار می‌پردازیم.
مسئولیت کارفرما در محل کار
وظیفه کارفرما است که از سلامت، ایمنی و رفاه کارکنان خود و سایر افرادی که ممکن است تحت تأثیر مشاغل آنها قرار گیرند، محافظت کند. برای دستیابی به این هدف، کارفرمایان باید هر اقدامی را که ممکن است منطقی باشد و کارگران را از خطر دور کند، انجام دهند.
این بدان معناست که مطمئن شوید کارگران و سایرین از هر چیزی که ممکن است باعث آسیب شود، محافظت می‌شوند و به طور مؤثر خطرات جراحت یا در خطر بودن سلامتی را که ممکن است در محل کار ایجاد شود، کنترل کنید.
کارفرمایان بر اساس قوانین ایمنی و بهداشت وظایفی برای ارزیابی خطرات در محل کار دارند. برای نمونه ارزیابی ریسک باید به‌گونه‌ای انجام شود که تمام خطرات احتمالی (به طور واضح) به افراد شناسانده شود. کارفرمایان باید اطلاعاتی در مورد خطرات محل کار و نحوه حفاظت به کارگر بدهند، همچنین نحوه برخورد با خطرات را به آنها آموزش دهند.
همچنین کارفرمایان باید در زمینه مسائل بهداشتی و ایمنی با کارکنان مشورت کنند. مشاوره باید مستقیم یا از طریق نماینده ایمنی باشد که توسط نیروی کار انتخاب شده یا توسط اتحادیه کارگری تعیین شده است. شنیدن صدای کارگرانی که خود در محل حضور دارند اهمیت زیادی در کنترل حوادث هنگام کار دارد.
مسئولیت کارگر در محیط کار
در بیشتر موارد فشار مالی به قشر کارگر باعث می‌شود تا آنها بدون توجه به سختی کار وارد محیطی شوند که زندگی آنها را به خطر می‌اندازد. اما باید به این نکته توجه داشت که هیچ‌چیز مهم‌تر از جان انسان نیست. هر کارگر باید بداند که قبل و حین کار مسئولیت‌هایی دارد که باید آنها را در نظر بگیرد. برای نمونه:
- از ایمنی محیط کار مطمئن باشد تا با خیال راحت کار کند.
- دستورالعمل‌ها را دنبال کرده و خودسرانه تصمیم نگیرد.
- از تجهیزات محافظ شخصی (PPE) مانند هارنس‌ها یا لنیاردها به روشی که آموزش دیده‌اند، استفاده کنند.
- آسیب‌ها و شرایط ناایمن و ناسالم را به سرپرست خود یا نماینده ایمنی و سلامت خود (HSR) گزارش دهند.
مسئولیت جبران خسارت هنگام کار با چه کسی است؟
فرض را بر این بگذاریم که حادثه‌ای رخ داده است و جریان عادی کار ما از روند خود جدا شده، اولین سؤالی که به ذهن هر فرد خطور می‌کند این است که چه کسی باید مسئولیت این حادثه را به عهده بگیرد. در بیشتر موارد کارفرماست که در صف اول ایستاده و باید پاسخ گوی اتفاق رخ داده باشد. این مسئولیت‌پذیری در دو نوع مدنی و کیفری بررسی خواهد شد.
مسئولیت کیفری
هنگام بروز مسئله‌ای که باید با قوانین کیفری به آن نگاه کرد، معمول است که بازرسان دادگستری و وزارت کار وارد عمل شده و حادثه را بررسی می‌کنند. آنها وظایف کارفرما را قبل از بروز حادثه و بعد از آن بررسی کرده و ریشه‌یابی خواهند کرد که آیا او از در کار خود تخطی داشته یا خیر. در واقع عملکرد کارفرما با سه بُعد مهم «تهیه تجهیزات»، «آموزش» و «نظارت کافی» مورد توجه است. اگر فرد از این سه مرحله شانه خالی کرده باشد، حتما با برخورد قاطع کیفری روبرو خواهد شد (ماده 95 قانون کار). اما زمانی که او تمام وظایف خود را به یاد داشته و انجام داده است، قانون (مطابق تبصره 2 ماده 85 قانون کار) حامی کارفرماست.
مسئولیت مدنی
علاوه بر مواردی که تحت عنوان مسئولین کارفرما ذکر شد، یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید هر کارفرما رعایت کند، مسئله «بیمه» کارگر است. عدم توجه به این موضوع به‌خودی‌خود یک تخلف محسوب شده و فرد را با برخورد قانونی مواجه می‌کند. در واقع طبق ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی، کارفرما در مورد حق بیمه کارگر مسئول و پاسخ‌گو است.
در نتیجه هر کارگر باید نسبت به حق بیمه خود برای پیشگیری از خطرات و حوادث هنگام کار، آگاه بوده و آن را از کارفرما طلب کند. در کنار کارگران، کارفرما مسئولیت افراد ثالث را نیز بر عهده دارد. به این معنا که اگر هنگام کار خسارتی به عابر پیاده وارد شود، در وهله اول مسئولیت این امر با کارفرماست (این مهم به دلیل توان کم کارگران در امور مالی، این‌گونه طرح شده است). مگر اینکه کارگر به طور عمد موجب بروز آن حادثه شده باشد و کارفرما بتواند این مسئله را به مراجع ذی‌ربط ثابت کند.
سه اصل مهم در تحقق امر جبران خسارت
برای اینکه کارفرما بتواند مسئولیت جبران خسارت حوادث در محل کار را به عهده بگیرد باید سه اصل زیر برقرار باشند:
1. زیان باید فعلیت داشته باشد
هیچ‌کس حادثه رخ نداده و یا زیان به وجود نیامده را امری برای معنا بخشیدن به خسارت در نظر نمی‌گیرد؛ لذا مهم است که اتفاقی افتاده باشد و بتوان آن را پیگیری کرد. حدس و گمان برای شرایط سقوط کارگر تنها با بررسی و نظارت برطرف خواهد شد اما اگر کارگر در ارتفاع دچار مشکل شده باشد، یک امر حقیقی و قابل پیگیری است.
2. فرد زیان دیده مشخص باشد
دیده شده که برخی از افراد با ترس یا دلایلی از این دست، شکایتی از محل کار خود ندارد. عدم توجه فرد به حقوق خود می‌تواند زیان او را دوبرابر کند. از طرفی سوءاستفاده از قوانین نیز دور از چشم نخواهد بود. در صورتی که یک کارگر دچار مشکل شده، کارگران دیگر نمی‌توانند از وضعیت به نفع خود استفاده کنند (در واقع تأثیر زیان باید به طور مستقیم مشخص شود). مگر اینکه به اعتنایی کارفرما به سلامت محیط کار واضح و مشهود باشد.
3. کارگر مقصر نباشد
اشاره کردیم که تمام مسئولیت جبران خسارت، زمانی روی دوش کارفرماست که کارگر به طور عمد خسارتی را متضرر نشده باشد.
در صورتی که سه اصل بالا مشهود باشند و کارفرما از استخدام افراد با تجربه، نظارت کافی بر آنها و توجه به تجهیزات لازم سر باز زده باشد، حتما مسئولیت جبران خسارت حوادث هنگام کار، بر عهده اوست. این مهم نه تنها در مورد حوادث محل کار، بلکه زمان وقوع بیماری ناشی از عدم رعایت بهداشت در محیط کار نیز مورد توجه است. طبق ماده 66 قانون بیمه اجتماعی، اگر کارگر به خاطر بی توجهی کارفرما به بهداشت محل کار، بیمار شود، سازمان تأمین اجتماعی باید هزینه معالجه، غرامت، مستمری و موارد دیگر را از کارفرما مطالبه نماید.
سوالات متداول
[sc_fs_faq html=”true” headline=”h2″ img=”” question=”زمانی که حادثه در مأموریت اداری (خارج از کارگاه) رخ دهد، مسئولیت جبران خسارت با چه کسی است؟” img_alt=”” css_class=””] با توجه به ماده 60 قانون تأمین اجتماعی، زمانی که کارگر طبق دستور کارفرما، در حال انجام وظایف خود باشد (حتی اگر حضور او خارج از محیط کار در نظر گرفته شود)، حادثه به وجود آمده، حادثه ناشی از کار است؛ لذا تمام موارد ذکر شده در قانون کار و تأمین اجتماعی را شامل خواهد شد. [/sc_fs_faq][sc_fs_faq html=”true” headline=”h2″ img=”” question=”اگر شخص ثالث بدون اجازه کارفرما وارد محوطه کار شده باشد و حادثه‌ای رخ دهد، مسئولیت امر با چه کسی است؟” img_alt=”” css_class=””] مطابق ماده 10 آئین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی، محیط کار باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از ورود افراد متفرقه جلوگیری شده و تنها کارگران، مهندسان و افراد مرتبط با پروژه مشغول به کار باشند. کارفرما با نسب علائم و تابلوها باید هشدار لازم را به افراد متفرقه اعلام کند در غیر این صورت، هنگام بروز حادثه کارفرما مقصر امر است. مگر اینکه ثابت شود فرد با قصد و بدون توجه به هشدار دیگران وارد محوطه شده. [/sc_fs_faq]
[sc_fs_faq html=”true” headline=”h2″ img=”” question=”بیماری ناشی از کار چیست ؟” img_alt=”” css_class=””] این مهم به انواع بیماری گفته می‌شود که فرد هنگام کار با آن مواجه شود. مانند بیماری‌های پوستی یا تنفسی که در اثر ارتباط مستقیم با مواد شیمیایی به وجود آمده باشد. مرجع رسیدگی به این نوع حوادث، (مطابق تبصره ماده 92 و تبصره ماده 96 قانون کار) شورای پزشکی و یا کمیسیون‌های پزشکی است. [/sc_fs_faq]
