مدیر تصفیه کیست و چه وظایفی دارد؟

مدیر تصفیه نقش به سزایی در اداره شرکت بعد از منحل شدن آن دارد و مطابق قانون از یک سری وظایف خاصی برخوردار است. تصفیه به معنای تعیین میزان بدهکاری و بستانکاری شرکت هایی است که منحل شده اند و این وظیفه برعهده مدیر تصفیه است. به عبارت دیگر مدیر تصفیه شخصی است که اوضاع مالی شرکت را بد از انحلال آن انجام می دهد و باید این وضعیت را به خوبی سر و سامان دهد. در قانون مسئولیت های سنگینی برای مدیر تصفیه در نظر گرفته شده است و شاید هر کسی نتواند از انجام این امور برآید. به همین جهت شخصی که برای انجام اینگونه تعهدات از توانایی های لازم برخوردار است به عنوان مدیر تصفیه انتخاب می شود.

منحل شدن شرکت ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که اصلی ترین دلیل آن مشکلات و مسائل مالی و اقتصادی است. در واقع مسائل مالی زمینه ورشکسته شدن موسسات و شرکت های گوناگون را فراهم می کنند و بدین گونه فعالیت های تجاری و غیر تجاری اشخاص حقوقی به پایان می رسد. همچنین ممکن است شرکای شرکت های تجارتی بر سر مسائل گوناگون باهم اختلاف پیدا کنند و موجب منحل شدن شرکت را فراهم آورند. پس از انحلال شرکت و تعیین مدیر تصفیه جهت امور شرکت چنانچه برای اجرای تعهدات شرکت لازم باشد که معاملات جدیدی صورت گیرد این وظیفه بر عهده مدیر تصفیه می باشد.

به طور کلی موضوع مدیر تصفیه زمانی مطرح می شود که اشخاص حقوقی با ورشکستگی یا منحل شدن مواجه می شوند و شخصی که به عنوان مدیر تصفیه انتخاب می شود باید توانایی حل و فصل مسائل و مشکلات بعد از ورشکستگی یا انحلال شرکت را داشته باشد. در ادامه مطلب توضیخات بیشتری در خصوص مدیر تصفیه و وظایف آن خواهیم داد.

آشنایی بیشتر با مدیر تصفیه

تمامی امور شرکت بعد از انحلال برعهده مدیر تصفیه می باشد و باید به خوبی مسائل گوناگون را مدیریت کند. مدیر تصفیه باید امور ناتمام شرکت را به بهترین شکل ممکن ساماندهی کند و مطالبات مربوط به شرکت را وصول کند. مدیر تصفیه می بایست لیست کامل طبلکاران و بدهکاران شرکت را تهیه کند و بر این اساس اقدام به حل و فصل امور مالی نماید. در صورتی که شرکت مطالباتی داشته باشد، مدیر تصفیه در وهله اول به طلبکاران اخطار می دهد تا در مدت زمان تعیین شده دین خود را ادا کنند، در غیر اینصورت برای مطالبه طلب از راه قانونی ورود پیدا می کند. چنانچه علیه شرکت دعاوی مطرح شده باشد، وی ملزم به حضور در جلسات دادرسی است. اگر شرکت معاملاتی را انجام داده باشد یا در صورت لزوم انجام معامله می بایست پیگیری های لازم را انجام دهد.

با توجه به توضیحات مذکور، فردی که برای سمت مدیر تصفیه شرکت معین می شود، باید امین و مورد اعتماد باشد، زیرا بعد از انحلال شرکت، تمامی امور و فعالیت های لازم برعهده وی قرار می گیرد. از این رو در تعیین مدیر تصفیه به جهت اختیارات مدیر تصفیه بایستی نهایت دقت به خرج داده شود و در وهله اول باید قابل اعتماد بودن مدیر تصفیه برای دادگاه محرز شود. لازم به ذکر است که دادگاه بعد از انجام تحقیقات کافی و استعلامات لازم، مدیر تصفیه شرکت را تعیین می کند. در واقع دادگاه با شناخت و آگاهی کافی از وضعیت مدیر تصفیه، وی را عهده دار این سمت مهم می کند.

ارتباط مدیر تصفیه با ورشکستگی

همانطور که گفته شد، مدیر تصفیه با ورشکستگی اشخاص حقوقی ارتباط نزدیکی دارد و بعد از پایان فعالیت شرکت ها، مدیر تصفیه وظیفه حل و فصل مشکلات مالی شرکت را برعهده دارد. ورشکستگی مطابق قانون زمانی مطرح می شود که شخصی با داشتن بدهی های زیاد، توانایی پرداخت آن را نداشته باشد. البته تعیین شخص ورشکسته با توجه به شرایط و مقررات خاصی صورت می گیرد و عرفا نمی توان شخصی را ورشکسته تلقی کرد. در واقع عنوان ورشکستگی به اشخاصی اطلاق می شود که میزان بدهی از میزان درآمد آن ها بیشتر باشد و به علاوه این که توانایی پرداخت بدهی توسط این اشخاص وجود ندارد.

ماده 440 قانون تجارت در این زمینه بیان می دارد: « محکمه در ضمن حکم ورشکستگی یا منتهی در ظرف پنج روز پس از صدور حکم یک نفر را به سمت مدیریت تصفیه معین می‌کند.» مطابق این ماده، دادگاه صالح پس از گذشت پنج روز از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، برای رسیدگی به اوضاع مالی اشخاص ورشکسته فردی را به عنوان مدیر تصفیه انتخاب می کند. از ماده مزبور می توان به این نتیجه رسید که تا زمانی که شرکت ورشکسته یا منحل نشده باشد، مدیر تصفیه هیچ وظیفه ای ندارد و اصلا تحت هیچ عنوانی بحث مدیر تصفیه مطرح نمی شود. به عبارت دیگر مسئولیت های مدیر تصفیه بعد از انحلال یا ورشکسته شدن شرکت است.

وظایف مدیر تصفیه

در قانون تجارت به یک سری از وظایف مدیر تصفیه اشاره شده است که وی ملزم به اجرای آن ها در حدود و ضوابط تعیین شده می باشد.

• خاتمه دادن به امور جاری و تعهدات شرکت از جمله وظایف اصلی مدیر تصفیه می باشد. زمانی که شرکت منحل می شود، مدیر تصفیه باید کار های در دست اجرا را به خوبی تعیین تکلیف کند و امور جاری شرکت را به پایان برساند. در صورتی که شرکت معامله یا قراردادی با شرکت و موسسات دیگر انجام داده باشد، وی ملزم به فیصله دادن این امور می باشد. در زمان انحلال شرکت، تعیین تکلیف تعهدات نسبت به اشخاص گوناگون برعهده مدیر تصفیه است و می بایست کار های ناقص یا نیمه تمام شرکت را به بهترین شکل ممکن به اتمام برساند. البته خاتمه دادن به تعهدات شرکت باید طبق اصول و ضوابط قانونی صورت گیرد.
• وصول مطالبات شرکت از دیگر وظایف مدیر تصفیه است. در صورتی که شرکت از اشخاص مختلف دارای مطالباتی باشد و قصد شرکا بر انحلال و تصفیه امور شرکت باشد، مدیر تصفیه باید اقدام به وصول مطالبات نماید.
• از دیگر اختیارات و وظایف مدیر تصفیه، تقسیم دارایی شرکت بین شرکاء می باشد. دارایی شرکت حق قانونی هر یک از شرکاء محسوب می شود و بعد از انحلال شرکت می توانند آن را از مدیر تصفیه درخواست کنند. البته اگر شرکت بدهی داشته باشد، در وهله اول باید دیون شرکت برطرف شود و بعد از تسویه حساب کامل با طلبکاران، امکان تقسیم اموال و دارایی های شرکت میان شرکاء وجود دارد. البته این موارد بستگی به نوع شرکت دارد، زیرا شرکاء در هر شرکتی دارای مسئولیت های متفاوتی می باشند و نمی توان برای تقسیم دارایی کلیه اشخاص حقوقی یک معیار ثابت و مشخصی را درنظر گرفت. لازم به ذکر است که آن قسمت از دارایی شرکت که در مدت تصفیه مورد احتیاج نیست بین صاحبان سهام به صورت موقت تقسیم می شود ولی در اصل تقسیم دارایی پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و پرداخت تمام دیون شرکت انجام می گیرد.
• مطابق ماده 443 قانون تجارت، اگر قبل از تعیین مدیر تصفیه، عملیات مربوط به مهر و موم شرکت ورشکسته یا منحل شده انجام نشده باشد، مدیر تصفیه می تواند انجام این امور را تقاضا کند. اجرای عملیات مهر و موم برعهده عضو ناظر است و مدیر تصفیه تنها می تواند این امر را تقاضا کند.
• باتوجه به ماده 444 قانون تجارت، با تقاضای مدیر تصفیه و اجازه عضو ناظر، یکسری اشیاء از مهر و موم شدن مستثنی می شوند و اگر مهر و موم شده باشند، رفع توقیف می شوند.
• اموال اشخاص ورشکسته که منجر به ایجاد فساد یا خساراتی می شوند، با اجازه عضو ناظر توسط مدیر تصفیه به فروش می رسند.
• در صورتی که صورت اموال و دارایی های اشخاص ورشکسته تنظیم نشده باشد، این وظیفه برعهده مدیر تصفیه است.
• تنظیم صورت خلاصه ورشکستگی یا منحل شدن شرکت، دلایل انحلال شرکت و تحویل گرفتن کلیه اموال شخص ورشکسته از جمله وظایف مدیر تصفیه است. مدیر تصفیه باید در ظرف پانزده روز از تاریخ ماموریت خود، صورت خلاصه از وضعیت ورشکستگی و همچنین از علل و اوضاعی که ‌موجب آن شده را به عضو ناظر بدهد.
• نسبت به تمام دعاوی که طلبکاران در آن ذینفع می‌ باشند، مدیر تصفیه با اجازه عضو ناظر می‌تواند دعوی را به صلح خاتمه دهد‌. اگر دعوی مطرح شده در ارتباط با اموال غیر منقول باشد، شخص تاجر ورشکسته می بایست در این مورد احضار شود در غیر اینصورت نیازی به احضار و حضور شخص ورشکسته نمی باشد.
• مدیر تصفیه مکلف است از روز شروع به ماموریت اقدامات تامینیه برای حفظ حقوق تاجر ورشکسته نسبت به طلبکاران او به عمل‌ آورد. بدین صورت که اقدامات امنیتی برای حفظ اموال شخص ورشکسته از وظایف مدیر تصفیه می باشد.

نکات مهم در ارتباط با مدیر تصفیه

• به طور کلی امر تصفیه با مدیران شرکت است مگر آن که اساسنامه شرکت یا مجمع عمومی فوق‌ العاده‌ای که رای به انحلال می‌دهد ترتیب دیگری ‌مقرر داشته باشد.
• در صورتی که به هر علت مدیر تصفیه تعیین نشده باشد یا تعیین شده ولی به وظایف خود عمل نکند، هر ذینفع حق دارد تعیین مدیر ‌تصفیه را از دادگاه بخواهد. در مواردی نیز که انحلال شرکت به موجب حکم دادگاه صورت می‌گیرد، مدیر تصفیه را دادگاه ضمن صدور حکم انحلال ‌شرکت تعیین خواهد نمود.
• شرکت به محض انحلال در حال تصفیه محسوب می‌شود و باید در دنبال نام شرکت همه جا عبارت “‌در حال تصفیه” ذکر شود و نام‌ مدیر یا مدیران تصفیه در کلیه اوراق و آگهی‌های مربوط به شرکت قید گردد.
• نشانی مدیر یا مدیران تصفیه همان نشانی مرکز اصلی شرکت خواهد بود مگر آن که به موجب تصمیم مجمع عمومی فوق‌ العاده یا حکم ‌دادگاه نشانی دیگری تعیین شده باشد.
• شخصیت حقوقی شرکت تا زمان خاتمه امر تصفیه جهت انجام امور مربوط به آن باقی خواهد ماند. هنگامی که امور تصفیه به پایان می رسد، دیگر شرکت از شخصیت حقوقی برخوردار نخواهد بود.
• از تاریخ تعیین مدیر یا مدیران تصفیه، اختیارات مدیران شرکت خاتمه یافته و تصفیه شرکت شروع می‌شود. مدیران تصفیه باید کلیه اموال و دفاتر و اوراق و اسناد مربوط به شرکت را تحویل بگیرند و بلافاصله امر تصفیه شرکت را عهده‌ دار شوند.