قوانین سربازی به همراه معافیت در حین تحصیل و راهکارهای قانون برای اجرای عدالت

دسته‌ بندی مشمولان نظام وظیفه

مشمولان خدمت نظام وظیفه از نظر توان و سلامتی جسمی و روانی در چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. کسانی که از لحاظ جسمی و روانی، سالم بوده و قادر به انجام خدمت دوره ضرورت هستند.
2. کسانی که دچار بیماری و نقص عضو و اختلال روانی جزئی هستند و اگر چه به دلیل عدم برخورداری از سلامتی کامل، توان انجام امور رزمی را ندارند ولی به تناسب نوع بیماری یا نقص عضو و با لحاظ میزان تحصیلاتشان، با توجه به قوانین سربازی قادر به انجام خدمت دوره ضرورت در امور غیررزمی هستند و به عنوان مشمولان معاف از رزم شناخته می شوند.
3. کسانی که دچار عدم رشد یا بیماری‌های جسمی یا روانی درمان‌پذیر هستند و به دلیل اینکه باید برای بازیابی سلامت، تحت درمان و معالجات لازم قرار گیرند، در مدتی که براساس ضوابط آیین‌نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی، قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند و در مدت مذکور، به عنوان مشمولان معاف موقت پزشکی شناخته می‌شوند.
4. کسانی که دچار بیماری و نقص عضو یا اختلال روانی غیر قابل درمان هستند و به طور دائم، قادر به انجام خدمت دوره ضرورت در امور رزمی یا غیررزمی نیستند و آن دسته از مشمولان معاف موقت پزشکی که نیاز به معالجات طولانی مدت (بیش از دو سال) دارند و به عنوان مشمولان معاف دائم پزشکی شناخته می‌شوند.

اهمیت تشخیص پزشک اول ذر قوانین سربازی

مشمولان به هنگام معرفی برای اعزام به خدمت باید از نظر سلامت جسمی و روانی توسط یک پزشک که «پزشک اول» نامیده می‌شود، مورد معاینه قرار گیرند. پزشک اول، یک نفر از پزشکان نیروهای مسلح است اما در صورت عدم امکان دسترسی به چنین پزشکی، از پزشکان غیرنظامی متعهد که صلاحیت آنان به وسیله نیروی انتظامی تایید شده باشد، استفاده می‌شود. در صورتی که پزشک اول، مشمول را جزء دسته یکم تشخیص دهد، مشمول حق خواهد داشت به این تشخیص در شورای شهرستان اعتراض کند.

قوانین سربازی

اما اگر پزشک، مشمول را جزء دسته‌های دوم تا چهارم تشخیص دهد، خود به خود، موضوع برای اظهارنظر به شورای شهرستان ارجاع داده می‌شود. «شورای شهرستان» از سه نفر پزشک نیروهای مسلح تشکیل می‌شود و رای اکثریت آنان ملاک عمل است. پس از ارجاع هر پرونده به شورای شهرستان، این شورا ممکن است بدون نیاز به اظهارنظر پزشک متخصص دیگر اظهارنظر کند یا اینکه موضوع را برای بررسی دقیق‌تر به متخصص دیگری ارجاع دهد. شورای شهرستان، مشمولان را به صورت بالینی مورد معاینه قرار می‌دهد و چنانچه بیماری یا نقص عضو آنان مشهود باشد یا به نحوی برای اعضای شورای شهرستان محرز باشد، بدون نیاز به ارجاع امر به بررسی مجدد یک متخصص، درباره معافیت پزشکی مشمولان، اظهارنظر می‌کند.

راهکارهای قوانین سربازی برای اجرای عدالت

در آیین‌نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی برای جلوگیری از تضییع حق مشمولان، راه‌های مختلف اعتراض پیش‌بینی شده است. مرجع اعتراض از آرای شورای شهرستان، شورای استان است. مطابق آیین‌نامه فوق‌الذکر، برای رسیدگی به اعتراض مشمول به رای شورای شهرستان پس از انجام معاینات تخصصی و تصمیم‌گیری نهایی، شورای استان، متشکل از سه نفر پزشک متخصص استان تشکیل می‌شود.

در صورتی که پس از طی این مراحل، هنوز در خصوص عدم تطابق رای شورای پزشکی، با قانون و آیین‌نامه و پیوست آن اعتراضی وجود داشته باشد، در صورتی که این عدم تطابق به تایید رییس سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی یا نماینده او رسیده باشد، «شورای سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی» متشکل از سه نفر پزشک متخصص نیروهای مسلح تشکیل می‌شود. مشمولانی که پرونده آنان به شورای استان یا شورای سازمان ارجاع می‌شود موظفند ظرف مدت یک‌ماه از تاریخ ابلاغ معرفی‌نامه، خود را برای معاینه معرفی کنند و در صورت عدم حضور، شورای مربوط در هر مورد، براساس محتویات پرونده تصمیم‌گیری می‌کند.

علاوه بر این، در صورتی که مشمول تمامی طرق اعتراض را سپری کرده باشد، چنانچه پس از معاینه مشمول در شورای شهرستان و قبل از اعزام به خدمت، تغییری در وضع جسمی یا روانی وی حاصل شده و بیماری جدیدی به وجود آید یا بیماری قبلی تشدید شود که به تشخیص سازمان و یا کسب نظر مشورتی پزشک معتمد، قادر به انجام خدمت نباشد، مشمول مجددا در شورای شهرستان مربوط مورد معاینه قرار گرفته و نظر اخیر شورای یادشده ملاک عمل خواهد بود.

معافیت در حین تحصیل ذر قوانین سربازی

یکی از سوالاتی که همواره برای مشمولان مطرح بوده، این است که آیا در حین تحصیل می‌توانند برای معافیت از خدمت وظیفه عمومی اقدام کنند؟ ماده 10 آیین‌نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی که در جلسه مورخ 1393/2/21 هیات وزیران به پیشنهاد وزارتخانه‌های دفاع و پشتیبانی و نیروهای مسلح، کشور و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تایید ستاد کل نیروهای مسلح به تصویب رسیده است پاسخ این سوال را به این ترتیب مشخص می‌کند: «رسیدگی به تقاضای معافیت پزشکی مشمولانی که برابر قانون و آیین نامه اجرایی مربوط، به تحصیل اشتغال داشته و از معافیت تحصیلی استفاده می‌کنند پس از فراغت از تحصیل یا ترک تحصیل یا اخراج به عمل خواهد آمد، مگر در خصوص نقص عضو یا بیماری‌هایی که براساس ضوابط این آیین نامه و پیوست آن، مقطع تحصیلی در آن اثر نداشته باشد.»

بنابراین به نظر می‌رسد درخواست معافیت برای نقص عضو یا بیماری‌هایی که مقطع تحصیلی در آن اثر دارد، در حین تحصیل امکان‌پذیر نیست و مشمولان برای ارائه چنین درخواستی باید تا پایان مقطع تحصیلی منتظر بمانند. مشمولان برای اطلاع از سایر جزئیات مربوط به معافیت پزشکی می‌توانند به آیین‌نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی و پایگاه مراجعه کنند.

امید عبدالهیان