مرخصی زایمان در قانون کار و قوانین استخدامی کشور

خیلی از بانوان متاهل هنگامی که شاغل می شوند این دغدغه را دارند که اگر باردار شوند تکلیف کارشان چه می شود؟ آیا از طرف کارفرمای خود مورد حمایت واقع می شوند تا بعد از زایمان مجدد به کار بازگردند؟ آیا در ایام بارداری و زایمان مرخصی به آن ها تعلق می گیرد یا خیر؟ این ها تنها بخشی از سوالاتی است که ممکن است هر خانم بارداری که شاغل است داشته باشد. در این مقاله در پایگاه حقوقی یاسا قصد داریم به حمایت های قانونی از بانوان باردار و مرخصی زایمان از منظر قانون کار و قانون تامین اجتماعی بپردازیم.

مرخصی زایمان در قانون تامین اجتماعی

بر اساس تبصره دو ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم خانواده که در سال 1392 به تصویب رسیده است به دولت اجازه داده می‌شود مرخصی زایمان مادران را به نه ماه افزایش دهد و همسر آنان نیز از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی) برخوردار شوند. این قانون به مادرانی که سن فرزند آنان به نه ماهگی نرسیده است، تسری می‌یابد و مادر می‌تواند تا سن نه ماهگی نوزاد از مرخصی زایمان استفاده کند؛ اما بعد از تصویب این قانون با درخواست بانوان شاغلی که باردار بودند و تقاضای 9 ماه مرخصی داشتند موافقت نمی شد و همانند قانون سابق تنها 6 ماه مرخصی اعطا می شد و از پرداخت مزایا و دادن مرخصی بیشتر از 6 ماه خودداری می کردند. این وضعیت از سال 1392 تا سال 1398 ادامه داشت تا اینکه در سال 1398 دیوان عدالت اداری رای وحدت رویه ای را صادر نمود مبنی این که شکایت بانوان شاغل برای اخذ مرخصی زایمان به مدت 9 ماه کاملا صحیح و وارد است و سازمان تامین اجتماعی ملزم به پرداخت حقوق و مزایا در این 9 ماه است.

اگرچه به موجب رای دیوان عدالت اداری این موضوع به سرانجام رسید؛ اما به دلیل کافی نبودن و تامین نشدن منابع مالی برای پرداخت حقوق بانوان که از مرخصی زایمان بهره مند شده اند، سازمان تامین اجتماعی تنها حقوق و مزایای 6 ماه را به این بانوان پرداخت می کرد و از پرداخت حقوق مدت باقی مانده خودداری می کند. این خودداری سازمان تامین اجتماعی موجب شده بود که بانوان شاغل برای دریافت حقوق و مزایای کامل خود ناگزیر بودند به دیوان عدالت اداری مراجعه نمایند و در آن جا شکایت خود را مطرح کنند.

در بهار سال 1400 هیات دولت مقرر کرد که بانوان بارداری که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند می توانند به جای 6 ماه از 9 ماه مرخصی زایمان بهره مند شوند و به میزان دو سوم حقوق خود را نیز در هر ماه دریافت کنند بدون اینکه نیاز به مطرح کردن شکایت در دیوان عدالت اداری داشته باشند. این مصوبه به تمام شعبات سازمان تامین اجتماعی نیز ابلاغ شده است و در این مصوبه نکاتی حائز اهمیت است که در ادامه به آن ها می پردازیم:

1. بانوان شاغلی که قصد استفاده و بهره مندی از مرخصی زایمان به مدت 9 ماه را دارند برای بهره مندی از این مرخصی باید به سایت سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند و در آن جا مدارکی مانند؛ شناسنامه، گواهی تولد فرزند، شناسنامه فرزند یا فرزندان در صورت دو قلو بودن، گواهی پزشکی را در سامانه بارگذاری کنند.
2. هر یک از شعبه های سازمان تامین اجتماعی که مسئول بررسی مدارک بانوان شاغل هستند وظیفه دارند تا اسناد و مدارکی که بیانگر پرداخت مزایای مرخصی بارداری است را صادر کنند و به اداره امور مالی ارسال کنند.

شرایط بهره مندی از مرخصی زایمان

همانطور که در مباحث فوق مطرح شد مادران شاغلی که از مرخصی زایمان بهره مند می شوند در ایام مرخصی نیز حقوق دریافت می کنند؛ اما بدیهی است که حقوق دریافتی در ایام اشتغال مادر و ایام مرخصی زایمان با یکدیگر متفاوت هستند. در ادامه به نحوه محاسبه حقوق و مزایای مادرانی که در ایام مرخصی زایمان به سر می برند بر اساس قانون تامین اجتماعی می پردازیم:

بر اساس ماده 67 قانون تامین اجتماعی بیمه شده زن یا همسر بیمه شده مرد در صورتى که ظرف یک سال قبل از زایمان سابقه پرداخت حق بیمه شصت روز را داشته باشد مى تواند به شرط عدم اشتغال به کار از کمک باردارى استفاده نماید. کمک باردارى دوسوم آخرین مزد یا حقوق بیمه شده طبق ماده 63 مى باشد که حداکثر براى مدت دوازده هفته جمعاً قبل و بعد از زایمان بدون کسر سه روز اول پرداخت خواهد شد.

در واقع شرایط دریافت حقوق در زمان مرخصی زایمان را می توان به قرار زیر شرح داد:

• حداقل یک سال قبل از زایمان دارای سابقه پرداخت حق بیمه شصت روز باشد
• در زمانی که در مرخصی زایمان به سر می برد اشتغال به کار دیگری نداشته باشد

مدارک لازم برای بهره مندی از مرخصی زایمان

به منظور بهره مندی از مرخصی زایمان باید مدارکی را به سازمان تامین اجتماعی عرضه نمایید این مدارک عبارتند از:

• دفترچه بیمه درمانی مادر
• گواهی معتبر از پزشک
• ارائه کپی از شناسنامه مادر و پدر فرزند
• ارائه کپی از شناسنامه فرزند یا فرزندان در صورت چند قلو بودن
• ارائه مدرکی از پرونده پزشکی مادر در بیمارستان
• گرفتن گواهی و تاییدیه از مرکز درمانی

بانوان شاغلی که می خواهند از مرخصی زایمان بهره مند شوند باید به سایت تامین اجتماعی مراجعه نمایند و بعد از انتخاب و ثبت مرخصی زایمان، مدارک اشاره شده را در این سامانه بارگذاری کنند.

چگونگی محاسبه حقوق بانوان در ایام مرخصی زایمان

اگر قصد دارید که راه و روش و نحوه محاسبه آخرین مزد خود را محاسبه کنید باید گفت که تمام مبالغی که تحت عنوان کسر بیمه در مدت 90 روز قبل از مرخصی از طرف شخص بیمه شده دریافت شده است جمع می گردد و این مبلغ جمع آوری شده بر تعداد 90 روز تقسیم می گردد.

البته لازم به ذکر است که پرداخت دو سوم آخرین حقوق تنها مربوط به دوره مرخصی زایمان است و این مدت برای مادر جزو سابقه بیمه تامین اجتماعی محسوب می شود و مانند این است که در این مدت نیز اشتغال ادامه داشته است و بعد از اتمام مرخصی زایمان بدیهی است که مادر به شغل خود بازمیگردد و همانند سابق حقوق کامل را دریافت خواهد کرد.

همچنین یکی دیگر از حمایت های قانون تامین اجتماعی به موجب ماده ۶۸ این است که بیمه شده زن یا همسر بیمه شده مرد در صورتی که در طول مدت یکسال قبل از وضع حمل حق بیمه شصت روز را پرداخته باشد از ‌کمک ها و معاینه‌ های طبی و معالجات قبل از زایمان و حین زایمان و بعد از وضع حمل استفاده خواهد کرد.‌ سازمان تأمین خدمات درمانی بنا به درخواست بیمه شده می تواند به جای کمک های مذکور مبلغی وجه نقد به بیمه شده پرداخت نماید، مبلغ مزبور در ‌آئین نامه ای که از طرف هیئت مدیره تأمین خدمات درمانی تهیه و به تصویب شورایعالی سازمان می رسد تعیین خواهد شد.

مرخصی زایمان در قانون کار

علاوه بر قانون تامین اجتماعی در قانون کار نیز در یک مبحثی به شرایط کار زنان و حمایت از آنان پرداخته است؛ زیرا بانوان شاغل در ایام بارداری نیاز به مراقبت های بیشتری دارند و کار کردن برایشان کمی سخت تر از گذشته می شود به همین دلیل قانون کار در جهت حمایت از کارگران زن قوانینی را از جمله مرخصی هایی زایمان و … را وضع نموده است تا بانوان با آرامش خاطر این ایام را سپری نمایند. در این بخش قصد داریم به حمایت های قانون کار از اشتغال بانوان و مرخصی زایمان آن ها بپردازیم.

حمایت قانون کار از اشتغال بانوان

به موجب ماده 75 قانون کار انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است و دستورالعمل و تعیین نوع و میزان این قبیل موارد با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

ماده 77- در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، ‌کارفرما تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق السعی کار مناسب تر و سبک تری به او ارجاع می نماید.

ماده 78- در کارگاه هایی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد. این فرصت جزو ساعات کار آنان محسوب می شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آن ها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه، مهد کودک و …) را ایجاب نماید.

تبصره- آیین نامه اجرایی، ضوابط تاسیسات و اداره شیرخوارگاه و مهدکودک توسط سازمان بهزیستی کل کشور تهیه و پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی به مرحله اجرا گذاشته می شود.

مدت مرخصی زایمان در قانون کار

ماده 76- مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا 90 روز است. حتی الامکان 45 روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توامان 14 روز به مدت مرخصی اضافه می شود.

اگرچه به موجب این ماده مرخصی بارداری و زایمان مجموعا 90 روز در نظر گرفته شده است؛ اما اخیرا با توجه به کاهش جمعیت و تبلیغ برای فرزندآوری و بالا رفتن نرخ جمعیت، قوانینی را در جهت حمایت از بانوان باردار شاغل از جمله؛ افزایش مدت و میزان مرخصی زایمان تدوین نموده اند که در ادامه به شرح آن ها خواهیم پرداخت:

در ماده 3 قانون قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی آمده است که:

مرخصی زایمان برای مادرانی که تا سه (3) فرزند خود را شیر می دهند در بخش های دولتی و غیر دولتی 6 ماه می باشد:

• تبصره 1 ـ مادران شیرده پس از شروع به کار مجدد، در صـورت ادامه شیردهی میتوانند حداکثر تا 24 مـاهگی کـودک روزانـه یک ساعت از مرخـصی (بـدون کـسر از مرخـصی اسـتحقاقی) استفاده کنند.
• تبصره 2 ـ امنیت شغلی مادران پس از پایان مرخصی زایمـان و در حین شیردهی باید تامین شود.
• تبصره 3- مرخصی زایمان برای وضـع حمـلهـای دوقلـو، پـنج مـاه و بـرای زایمانهای سه قلـو و بیـشتر یـک سـال بـا اسـتفاده از حقـوق و فوق العاده های مربوط تعیین میشود.

به موجب مصوبه هیات وزیران مورخ 22 اردیبهشت 1400، بانوان شاغل که باردار هستند می توانند با مراجعه به سامانه خدمات غیر حضور تامین اجتماعی و بارگذاری مدارک پزشکی و هویتی خود و فرزندشان تمایل خود را برای افزایش مرخصی از 6 ماه به 9 ماه اعلام کنند و از این مرخصی بهره مند گردند.

به موجب تبصره 1 ماده 67 قانون کار « پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می گردد و این مدت با تایید سازمان تامین اجتماعی جزو سوابق خدمت وی محسوب می شود.»

به موجب تبصره 2 ماده 67 قانون کار « حقوق ایام مرخصی زایمان طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد» همانطور که پیش تر ذکر شد حقوق ایام مرخصی زایمان دو سوم آخرین حقوق بانوان شاغل است.

آیا مرخصی زایمان از موارد تعلیق کار محسوب می شود؟

در واقع می توان گفت که زمانی یک کارگر خانم از مرخضی زایمان استفاده می کند به نوعی کار او و قرارداد کارگری و کارفرمایی به حالت تعلیق در آمده است به طوری که در این ایام نمی توانند فعالیتی انجام دهند و بعد از اتمام ایام مرخصی دوباره به کار بازخواهند گشت. البته لازم به ذکر است که در قانون کار، مرخصی زایمان جزو موارد تعلیق ذکر نشده است.

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”در قانون کار مرخصی زایمان برای چه مدتی در نظر گرفته شده است؟” answer-0=”به موجب ماده 76 قانون کار مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا 90 روز است. حتی الامکان 45 روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توامان 14 روز به مدت مرخصی اضافه می شود ” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”در قانون تامین اجتماعی حقوق بانوان شاغل در ایام مرخصی زایمان چه میزان است؟” answer-1=”به موجب ماده 67 قانون تامین اجتماعی در صورتى که بانوان شاغل ظرف یک سال قبل از زایمان سابقه پرداخت حق بیمه شصت روز را داشته باشند مى توانند به شرط عدم اشتغال به کار از کمک باردارى استفاده نماید. کمک باردارى دوسوم آخرین مزد یا حقوق بیمه شده طبق ماده 63 مى باشد که حداکثر براى مدت دوازده هفته جمعاً قبل و بعد از زایمان بدون کسر سه روز اول پرداخت خواهد شد. دو سوم آخرین مزد و یا حقوق بیمه شده می باشد.” image-1=”” count=”2″ html=”true” css_class=””]