تصادفات رانندگی، جز پر تکرارترین حوادث روزانه است. برخی از این تصادفات شهری است و برخی در جاده اتفاق می‌افتد. ممکن است به واسطه تصادفات رانندگی جان شخص یا اشخاصی گرفته شود یا تصادف صرفا به ورود خسارات بدنی به خودرو یا وسایل دیگر محیطی بیانجامد. تصادفات میان وسایل نقلیه با یکدیگر یا وسایل نقلیه با عابر هر کدام سرنوشت متفاوتی دارند.
یک باور اشتباه حقوقی که میان افکار عمومی وجود دارد، این است که اگر خودرویی با عابر پیاده تصادف کند، همیشه مقصر است و مسئول تادیه دیه به میزان خسارت وارده خواهد بود. این باور درست نیست و مواردی هم وجود دارد که با وجود تصادف میان خودرو و عابر پیاده، عابر مقصر بوده و نمی‌تواند مطالبه خسارتی نماید.
مطابق قوانین راهنمایی و رانندگی و قانون مجازات اسلامی، اگر عابر پیاده از معابری عبور کند که رد شدن از آن معابر برای او مجاز نیست، در صورت بروز حادثه رانندگی، راننده مقصر نخواهد بود چرا که قصور از سوی عابر بوده است.
در واقع مبنای تشخیص مقصر، نظر کارشناس تصادفات راهور ناجا بر این موضوع مهم است که هر دو طرف چگونه و تا چه میزان به رعایت مقررات پایبند بوده‌اند. پس برای تشخیص و تعیین سهم تقصیر هر یک، کارشناس باید اول از همه بررسی کند که معبری که در آن تصادف اتفاق افتاده است، مسکونی بوده و حضور عابر در آن محل طبیعی است یا غیر مسکونی بوده و حضور عابر چندان هم عقلانی نیست. معبر بزرگراه است یا خیر، در کوچه فرعی بوده یا خیابان اصلی، چراغ و علائم راهنمایی و رانندگی در آن منطقه بوده است یا خیر و اگر بوده، طرفین آن را رعایت کرده‌اند یا خیر و مواردی از این قبیل. سپس مقصر تصادف مشخص خواهد شد.
اما در چه مواردی عابر مقصر است و در چه مواردی راننده؟
موارد تقصیر عابر در تصادفات رانندگی
عابرین پیاده گاهی به معبری که می‌خواند از آن عبور کنند بسیار بی‌توجه‌اند. برخی از عابرین با این توجیه که راننده من را خواهد دید و چاره‌ای جز توقف ندارد، بدون توجه به علائم راهنمایی و رانندگی و چراغ‌ها از محل مورد نظر خود رد می‌شوند.
کمتر دیده شده است که عابرین، به جز در خیابان‌ها و چهارراه‌های بزرگ، سعی کنند از خط‌کشی عابر پیاده عبور کنند. در واقع عابرین مقصر از هر نقطه خیابان که مورد نظرشان باشد می‌گذرند. پس اصلی‌ترین علت تشخیص تقصیر عابر پیاده این است که ببینیم آیا از خط‌کشی عبور کرده است یا خیر. البته در معابری که در مناطق دوردست‌تر، کلا خط‌کشی وجود ندارد، مسئله متفاوت است.
مورد دوم، بی‌اعتنایی عابرین به چراغ‌های راهنمایی و رانندگی است. امروزه در اکثر معابر در کنار چراغ برای اتومبیل‌ها، چراغ برای عابرین نیز تعبیه شده است تا بتوانند با استفاده از آن از محل مورد نظر خود عبور کنند. پس اگر شخصی بدون توجه به سبز بودن چراغ خودروها، خود را به جلوی آنان بیاندازد و موجب تصادف با راننده و حتی تصادف زنجیره‌ای شود، نه تنها مستحق مطالبه خسارت نیست بلکه باید خسارات وارده به خودرو یا خودروهای دچار سانحه را پرداخت کند.
در کنار چراغ‌ها و خط‌کشی عابر پیاده، پل‌های هوایی مخصوص عابرین نیز در مکان‌های زیادی تعبیه شده است. به عنوان مثال در بسیاری بزرگراه‌های درون شهری برای رد شدن از عرض بزرگراه این پل‌ها وجود دارد. همچنین شما آن‌ها را در اکثر نقاط پرتردد خواهید دید. اگر با وجود این پل‌ها، عابرین از وسط خیابان عبور کنند و با راننده‌ای که با سرعت مطمئن و رعایت قوانین تصادفی به وجود بیاید، عابر مقصر و مسئول خواهد بود.
به طور کلی هر جایی که مخصوص عبور سواره‌رو‌ها باشد و برای عابرین مجاز نباشد، عبور عابرین و تصادف آن‌ها با خودروهایی که رانندگی مطمئنی داشتند، عابرین را مقصر و مسئول جبران خسارات بوجود آمده می‌داند. در بسیاری از موارد ممکن است عابرین 100 درصد مقصر شناخته شوند.
وظایف عابرین در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی:
- عابران پیاده موظف هستند در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نکنند.
- عابرین پیاده موظف‌اند در مکان‌هایی که پیاده‌رو وجود ندارد یا غیرقابل تردد است، از منتهی‌الیه سمت چپ سواره‌رو و عکس جهت حرکت وسایل نقلیه عبور نمایند.
- عابران پیاده وظیفه دارند برای عبور از عرض راه‌ها و خیابان‌ها، فقط از معبر مخصوص عابر پیاده، خط‌کشی عابر پیاده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی مجاز استفاده نمایند.
- عابران پیاده باید از دویدن، پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره‌رو خودداری نموده و مراقب حرکت وسایل‌نقلیه باشند.
- عابران نباید از حصار آزادراه‌ها بگذرند و هرگز در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها از لابلای درختان و بوته‌های حاشیه و میانه‌ی راه عبور نکنند.
- عابران پیاده باید به علائم راهنمایی و چراغ‌ها توجه داشته و در تقاطع‌ها با مشاهده چراغ سبز (چراغ عابر) حرکت نمایند و هنگامی که چراغ عابر قرمز بود عبور نکنند.
- عابرین پیاده موظف هستند از موانع و خط‌کشی خطوط ویژه، سواره‌رو خیابان‌ها و میدان‌ها عبور ننمایند.
- عابران پیاده نباید در خیابان‌های اصلی و بزرگراه‌ها، خارج از گذرگاه‌های تعیین شده حرکت کنند.
- عابران پیاده موظف هستند در سطح پیاده رو توقف ننمایند، این توقف به هر دلیل از جمله سوار شدن به وسیله‌ی نقلیه، صحبت کردن با راننده و سرنشینان وسایل نقلیه، و یا خرید و فروش غیر مجاز است.
موارد تقصیر راننده
به طور کلی، هر نوع رانندگی خطرناکی که بدون توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی صورت پذیرد، راننده را مقصر می‌کند. در تشخیص مقصر بودن راننده در یک سانحه باید بررسی شود که آیا رانندگی او به گونه‌ای بوده است که به وجود آمدن تصادف و زیان به فرد مقابل قابل پیش‌بینی باشد یا خیر. یعنی بین فعل زیانبار راننده و نتیجه حاصل شده ارتباطی وجود داشته باشد.
در مواردی فردی با داشتن قصد قبلی آسیب رساندن به یک شخص، پشت فرمان می‌نشیند تا به دیگری بزند. در این نوع تصادفات همانطور که می‌دانید، مقصر راننده است چرا که هم قصد قبلی داشته و هم خسارتی به دیگری وارد کرده است.
در تصادفات دیگری که این نوع از تصادفات بسیار رایج است، خسارات وارده حاصل بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی راننده است که او به عنوان مثال با سرعت نامطمئن و رانندگی خطرناک به شخصی آسیب زده است بدون آن که قصد قبلی داشته باشد. یعنی از چنین نوع رانندگی، چنین نتیجه‌ای قابل پیش‌بینی بوده است.
اما در مواردی فرد مطمئن رانندگی کرده و تصادفی پیش آمده است که در این موارد اگر عابر یا خودروی مقابل مقصر نباشند، در واقع هیچکس مقصر در فوت عابر نیست و صرفا باید جبران خسارت شود. نداشتن گواهینامه رانندگی هم جز این دسته است. یعنی اگر فردی بدون گواهینامه، پشت فرمان بنشیند و با اینکه بسیار محتاط بوده، تصادفی رخ دهد؛ فرد مسئول جبران خسارت هست اما مقصر در کشته شدن عابر نیست و ممکن است اگر کار به دادگاه بکشد مجازات شدیدتری شود.
دیه در تصادفات رانندگی
اگر تصادفات رانندگی، منجر به فوت یا صدمه جانی شود، و راننده تقصیری نکرده باشد؛ جبران خسارت مالی بر عهده شرکت بیمه خواهد بود و راننده باید تلاش خود را برای متوقف ساختن خودرو و رساندن مصدوم به بیمارستان به عمل آورد. اگر وسیله نقلیه فاقد بیمه‌نامه بود، پرداخت دیه و سایر خسارات مالی به عابر و یا شخص ثالث از محل صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود. در صورت تقصیر راننده شرکت بیمه می‌تواند بخشی از خسارت پرداختی را از راننده متخلف دریافت کند. میزان پرداخت خسارات مالی با توجه به میزان تقصیر راننده است. یعنی اگر جایی عابر 70 درصد مقصر باشد و مثلا دست او شکسته باشد، 30 درصد از دیه دست را دریافت می‌کند.
