تولد یک پایگاه اطلاع‌رسانی یا خبری در فضای مجازی راهی طولانی دارد، اما همیشه تاسیس راحت‌تر از فعال نگاه داشتن یک پایگاه است، زیرا گردانندگان باید حواس خود را حسابی جمع کنند تا خدای نکرده به هر دلیلی مشمول مصادیق «محتوای مجرمانه» نشوند، چرا که این اتفاق باعث فیلتر شدن سایت یا شبکه آنها خواهد شد. کار سختی نیست، فقط باید کمی به قانون فضای مجازی واقف بود و به خطوط قرمزی که در قانون به خوبی معلوم شده است، نزدیک نشد. در این صورت، این پایگاه‌ها می‌توانند همچنان به فعالیت خود ادامه بدهند.
انواع و اقسام پایگاه‌های اطلاع‌رسانی
برابر قانون، پایگاه های اطلاع‌رسانی به انواع و دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند که بد نیست ابتدا با آنها آشنا شویم.
- در دسته اول، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ثبت‌شده قرار دارند. این پایگاه‌ها سایت‌هایی هستند که مسئول آن اطلاعات و مدارک شناسایی خود و پایگاه را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه کرده و آن را مطابق قوانین و مقرات (از جمله مقررات مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی) به ثبت رسانیده و رسید آن را هم گرفته باشد. بدین ترتیب، امکان برقراری ارتباط با این شخص وجود دارد.
- دسته دوم، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی با هویت نامعلوم هستند؛ یعنی سایت‌هایی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت نشده‌اند.
- دسته سوم، موارد غیرمجاز است که شامل موارد ممنوع برای انتشار در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی می‌شود.
- در دسته چهارم نیز بعضی پایگاه‌های غیرمجاز قرار دارند که شامل انتشار هر نوع داده در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی می‌شود که مشمول حداقل یکی از موارد «غیرمجاز» است که در قانون ذکر شده باشد.
فعالیت های غیر مجاز
بعضی از فعالیت‌ها نباید در سایت‌ها به هر اسم و با هر هدفی منتشر شود. به عبارت دیگر، سایت‌ها نباید کاری کنند که در دو دسته آخر قرار گیرند. برابر قانون، انتشار و نگهداری هر نوع داده (متن، صدا، عکس، تصویر، کارتون، پویانمایی، فیگور، کاریکاتور، فیلم و مانند اینها) با محتواهای خاص ممنوع است و در صورت تخلف، آن سایت فیلتر خواهد شد. این محتواهای ممنوع عبارت‌اند از:
- مطالب الحادی و نفی یا تضعیف اصول و ارزش‌های اسلامی یا توهین به اسلام و اهانت به امام خمینی(ره) یا رهبری انقلاب اسلامی (مدظله العالی)
- توهین به ادیان آسمانی و کتب مقدس و انبیا و معصومان و مقدسات
- تحریک و تشویق به ارتکاب اعمال علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران
- تحریف مطالب امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، تحریف انقلاب اسلامی ملت ایران و توهین به ارزش‌های آن
- هر گونه اقدام علیه قانون اساسی یا تفرقه‌افکنی و خدشه در وحدت و وفاق ملی و استقلال و تمامیت ارضی یا القای بدبینی و ناامیدی در مردم نسبت به مشروعیت و کارآمدی نظام
- توهین به اقوام و اقلیت‌های مذهبی
- افشای اسرار و اسناد طبقه‌بندی‌شده، از قبیل نظامی، امنیتی، سیاسی، دولتی و خصوصی
- اشاعه منکرات و ترویج فحشا و مطالب مغایر با عفت و اخلاق عمومی
- توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی
- اطلاعات خصوصی و شخصی افراد بدون اخذ اجاره کتبی از آنان
- فعالیت‌های اقتصادی غیرقانونی از قبیل پولشویی، تجارت هرمی و غیره
- تبلیغ یا آموزش راه‌اندازی یا اداره پایگاه‌های اطلاع‌رسانی غیرمجاز
- آموزش و ارائه هر نوع روش مقابله با مسدودسازی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی غیرمجاز (فیلترینگ)
- نشر اکاذیب و افترا
- برقراری هر نوع پیوند که مبلغ و مروج پایگاه‌های اطلاع‌رسانی حاوی مضامین جزء‌های فوق‌الذکر باشد.
- هر نوع اقدام خلاف شرع یا قانونی دیگر یا مخالف ضوابط و مقررات.
اگر داده‌های ممنوع منتشر شود
گفته شد که نباید بعضی از اطلاعات و داده‌های خاص را منتشر کرد. حالا فرض بگیرید این عمل انجام شده است. در این صورت، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر یک داده ممنوع در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی منتشر شود، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گزارشی را به کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه پایگاه‌های غیرمجاز اینترنتی می‌فرستد. این کارگروه وظیفه رسیدگی به این گزارش‌ها و در صورت اثبات تخلف، اقدام برای مسدودسازی پایگاه اطلاع‌رسانی را بر عهده دارد.
نحوه رسیدگی به جرایم پایگاه‌ها
رسیدگی به تخلفات پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ثبت‌شده، با توجه به نوع و آثار آن، به یکی از راه‌های زیر انجام می‌شود:
- تذکر رسمی به مسئول پایگاه برای حذف داده یا داده‌های ممنوع و جبران آن، مانند اصلاح یا عذرخواهی. ساز و کار لازم برای ابلاغ تذکر رسمی به این دسته پایگاه‌ها را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین می‌کند.
- ارسال گزارش به کارگروه تعیین مصادیق پایگاه‌های غیرمجاز اینترنتی با تقاضای مسدودسازی پایگاه اطلاع‌رسانی برای مدت محدود یا تعطیل دائمی.
- مسئولان پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ثبت شده که به دلیل تخلف مسدود شده‌اند، می‌توانند درخواست تجدید نظر خود را برای بررسی در کارگروه یاد شده، به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه کنند.تازه ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود، زیرا حتی بعد از مسدود کردن سایت هم می‌توان علیه فعالیت‌های آن به مراجع صالح شکایت کرد.
آشنایی با کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه
کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، بر اساس ماده 22 قانون جرایم رایانه‌ای تشکیل شده است. این کارگروه مسئول نظارت بر فضای مجازی و پالایش تارنماهای حاوی محتوای مجرمانه و رسیدگی به شکایات مردمی است. این کارگروه که زیر نظر دادستان کل کشور فعالیت می‌کند، متشکل از 13 نفر است که 6 نفر از آنها ازسوی قوه مجریه و 2 نفر نیز از جانب قوه قضاییه معرفی می‌شوند. بر اساس قانون جرایم رایانه‌ای، این گروه موظف‌اند هر دو هفته یک‌بار تشکیل جلسه دهند و در این جلسات، درباره فیلتر شدن وبگاه‌های مختلف بحث و تبادل نظر و رأی‌گیری کنند.
مراحل رفع فیلتر
در صورتی که اداره‌کننده تارنمای (وب‌سایت) فیلترشده درخواست رسیدگی مجدد به پرونده‌اش را داشته باشد، باید ضمن پالایش تارنمای خود از محتوای مجرمانه، به ثبت تارنما در پایگاه ساماندهی پایگاه‌های اینترنتی اقدام کند. متقاضی رسیدگی به مشکل وب‌سایت فیلترشده، پس از ورود به سایت مذکور، باید با ارسال یک ایمیل به نشانی shekayat@dci.ir درخواست خود را برای رفع فیلترینگ خطاب به «کارگروه تعیین مصادیق پایگاه‌های اینترنتی» ثبت کند.در نهایت، شخص مسئول تارنما باید ضمن مراجعه به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی محل، فرم درخواست رفع فیلتر را خطاب به دبیرخانه کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه قانون جرایم رایانه‌ای پر کند.
پس از احراز هویت شخص، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدامات لازم را انجام می‌دهد. این درخواست از طریق شماره تلفن 4-88846962 در تهران قابل پیگیری است.پس از ثبت تارنما در پایگاه ساماندهی، تمامی مراحل رفع فیلتر، از ابتدا تا انتها، به صورت الکترونیکی و از طریق درگاه rafefilter.internet.ir انجام می‌شود و هیچ نیازی به مراجعه حضوری به ارگان‌ها و نهادهای مختلف وجود ندارد.
محسن نامی
