بیمه های اشخاص، یکی از انواع بیمه های بازرگانی است که به منظور جبران توقف درآمد بیمه شده، خواه در اثر مرگ و یا نقض عضو و از کارافتادگی بوجود آمده باشد ابداع گردیده است. بیمه های اشخاص، سندی است مکتوب و حاکی از توافق های به عمل آمده بین بیمه گر و بیمه گذار که حدود وظایف هر یک را در مقابل دیگری بصراحت معین و مشخص نموده است.
ماده یک قانون بیمه ایران عقد بیمه را چنین تعریف می نماید: بیمه عقدی است که بموجب آن یک طرف تعهد می کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه می نامند.
ماده 2 همین قانون بیمه ایران، بیمه نامه و مشخصات آن را چنین تعریف می کند: عقد بیمه و شرایط آن باید بموجب سند کتبی باشد و سند مزبور موسوم به بیمه نامه خواهد بود». بیمه نامه های مورد عمل در موسسات بیمه از دو قسمت جدول مشخصات و شرایط عمومی تشکیل یافته است در جدول مشخصات اطلاعات خاص مربوط به بیمه گذار، تاریخ انعقاد قرارداد، سرمایه مورد بیمه ذکر می شود.
ماده 3 قانون بیمه ایران در مورد موضوعاتی که باید بطور صریح در بیمه نامه درج گردد چنین حکم می کند:
در بیمه نامه باید امورذیل بطور صریح قید شود.
- تاریخ انعقاد قرارداد
- اسم بیمه گرو بیمه گذار
- موضوع بیمه
- حادثه یا خطری که عقد بیمه بمناسبت آن به عمل آمده است.
- ابتدا و انتهای بیمه
- حق بیمه
- میزان تعهد بیمه گردر صورت وقوع حادثه
مجموعه اطلاعاتی که یک بیمه نامه را تشکیل می دهد شامل سه گروه بشرح زیر می باشد.
- جدول مشخصات و تعاریف آن
- توافق بیمه ای
- شروط بیمه نامه
تعاریف جدول مشخصات
- بیمه گر
شرکت بیمه مجازی است که براساس قانون و مقررات بیمه در ایران و شرایط عمومی و خصوصی این بیمه نامه در ازاء دریافت حق بیمه انجام تعهداتی را بعهده می گیرد.
- بیمه گذار
شخص حقیقی یا حقوقی است که قرارداد بیمه را با بیمهگر منعقد و پرداخت حق بیمه را تعهد می نماید.
- بیمه شده
شخصی است که احتمال تحقق خطر و یا خطرهای مشمول این بیمه نامه برای او موجب انعقاد قرارداد می باشد.
- استفاده کننده
شخصی است که در صورت تحقق خطر برای بیمه شده از مزایای بیمه نامه و یا قرارداد بیمه استفاده میکند.
- غرامت(سرمایه بیم)
وجهی است که بیمه گر متعهد است طبق شرایط این بیمه نامه در مقابل بروز خطر یا خطرات مورد بیمه به ذینفع یا استفاده کننده بپردازد.
- حق بیمه
وجهی است که بیمه گذار در مقابل تعهدات بیمه گر می پردازد.
جدول مشخصات بیمه ای
صفحه اول بیمه نامه و یا به اصطلاح بیمه گران خارجی(policy the of face) شامل اطلاعات مورد نظر بیمه گر و بیمه گذار می باشد. اطلاعات طبقه بندی شده در جدول مشخصات بیمه ای را می توان بشرح زیرتقسیم بندی نمود.
شماره بیمه…………… تاریخ صدور……………
تاریخ شروع…………… مدت بیمه……………
تاریخ انقضاء…………… نوع بیمه……………
سرمایه بیمه عمر…………… ریال سرمایه فوت براثر حادثه……………ریال
اسم بیمه گذار شماره شناسنامه…………… صادره از……………
اسم بیمه شده شماره شناسنامه……………تاریخ روز ماه سال
محل صدور
شغل و حرفه نشانی و تلفن
استفاده کننده از سرمایه بیمه ای
حق بیمه سالانه نحوه پرداخت/ شش ماهه/ سه ماهه/ ماهانه
محل امضاء بیمه گر
توافق بیمه ای
توافق بیمه ای، معمولا بیانگر تعهدات دو طرف بیمه گر و بیمه گذار می باشد. که معمولا بدین صورت و مفهوم در بیمه نامه ها ذکر می گردد.
شرکت بیمه…………… براساس مندرجات پیشنهاد بیمه مورخ…………… بیمه گذار/ بیمه شده/ و ضمائم آن تعهد می نماید در برابر پرداخت منظم حق بیمه توسط بیمه گذار و شرایط عمومی و خصوصی چاپی و غیر چاپی مندرج در این بیمه نامه و اوراق الحاقی آن، در صورت فوت بیمه شده در طول مدت اعتبار بیمه نامه، سرمایه مندرج در بیمه نامه را به استفاده کننده و در صورت حیات به خود وی پرداخت نماید.
توافق بیمه ای معمولا بعنوان اساس قرارداد هم تلقی می گردد.
شروط بیمه نامه
شرایط عمومی مورد عمل در بازار بیمه ایران در سال 1347 توسط سندیکای بیمه گران با اقتباس و یا ترجمه از شرایط بیمه نامه های انگلیسی و مدنظر قرار دادن قوانین مدنی و قانون بیمه مصوب 1316 تنظیم گردید که پس از
تاسیس بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سال 1350 ،شورایعالی بیمه که یکی از ارکان بیمه مرکزی می باشد، ادامه استفاده موسسات بیمه از این شرایط را تا تنظیم شرایط جدید بلامانع نمود. با نگاهی به شرایط موجود درر بیمه نامه ها، می توانیم آنها را به سه دسته خاص و کلی تقسیم بندی نمائیم.
- شرایط عمومی
- استثنائات
- شرایط خصوصی
شرایط عمومی به مجموعه شرایطی گفته می شود که کاربری یکسان و عام داشته و معمولا بیمه گران آنها را بصورت چاپی در ظهر بیمه نامه درج می نمایند. شرایط عمومی معمولا ناظر به احکام آمره قانون بیمه بوده و بیمه گرو بیمه گذار ملزم به رعایت آن می باشند.
استثنائات
مهمترین استثنائات بیمه نامه عبارت است از:
خطر جنگ
در صورتیکه بیمه شده در نتیجه عملیات تعرضی و تدافعی و یا هر نوع حادثه که جنبه نظامی در مقابل نیروی مهاجم داشته باشد فوت نماید، بیمه گر در خصوص بیمه های عمر اندوخته ساز بیمه گر فقط ذخیره ریاضی بیمه را تا روز حادثه خواهد پرداخت و در سایر بیمه نامه های اشخاص(حوادث، درمان، عمر ساده زمانی) پرداخت تعهدات تابع شرایط قرارداد خواهد بود. چنانچه بیمه شده بعنوان نظامی و یا در تشکیلات نظامی تحت هر عنوان به جنگ فرستاده شود، بیمه نامه از تاریخ تجهیز بیمه شده به بیمه معلق تبدیل می شود، حتی اگر بیمه گر در اثر عدم اطلاع از وقوع بیمه شده به دریافت حق بیمه ادامه داده باشد. در اینصورت چنانچه بهر عللی خطری پیش آید، بیمه گر فقط ذخیره ریاضی سرمایه بیمه را تا روز تعلیق خواهد پرداخت و حق بیمه های اضافی دریافتی احتمالی از تاریخ تعلیق مسترد خواهد شد. در صورتیکه بیمه شده در کشوری که در حال جنگ است فوت کند با بیمه گذار و وارث قانونی اوست که ثابت نمایند که فوت بیمه شده بعلت عملیات جنگی نبوده و بیمه نامه معلق نبوده است در غیراینصورت بیمه گر فقط ذخیره ریاضی بیمه را خواهد پرداخت.
سعی در خودکشی
در صورتیکه بیمه شده در اثر خودکشی یا سعی در خودکشی در طول مدت…………… سال از تاریخ شروع قرارداد بیمه و یا از تاریخ برقراری مجدد فوت نماید، در بیمه های عمر اندوخته ساز فقط ذخیره ریاضی بیمه نامه پرداخت می شود مگر اینکه وارث قانونی بیمه شده با دلایل مکفی ثابت نمایند که خودکشی غیر ارادی بوده است، اما چنانچه…………… سال از مدت بیمه و یا تاریخ برقراری مجدد گذشته باشد، تمام سرمایه بیمه پرداخت می شود، اما چنانچه استفاده کننده یا بیمه گذار مسبب مرگ بیمه شده باشند، در اینصورت فقط ذخیره ریاضی به سایر استفاده کنندگان و یا وارث قانونی او پرداخت خواهد شد.
شرایط خصوصی
شرایط خصوصی آن شرط یا شروطی هستند که طی توافق جداگانه ای در آن مورد خاص، بین بیمه گر و بیمه گذار توافق می گردد. گاهی اوقات ممکن است که شرایط خصوصی با شرایط عمومی و یا شرایط پیوست بیمه نامه مغایرت داشته باشد که در این چنین زمانی براساس عرف، شرایط خصوصی به ترتیب بر شرایط پیوست و شرایط عمومی بیمه نامه حاکمیت دارد.
