تفتیش و بازرسی منازل، اماکن و اشیا ممنوع است
بحث حریم خصوصی به این دلیل اهمیت دارد که حضور و فعالیت انسان در اجتماع ثابت می‌شود وگر‌نه سخن از حریم خصوصی انسان منزوی و خلوت‌گزین بی‌معنا است. حق انسان بر حریم خصوصی، یک حق مدنی است. بنابراین اگر در نتیجه نقض حریم خصوصی، خسارت‌های مادی یا معنوی به اشخاص وارد شده باشد زیان‌دیده می‌تواند طبق قواعد مسئولیت مدنی تمامی خسارت‌های خود را مطالبه کند. شکایت کیفری از ناقضان حریم خصوصی، با شاکی خصوصی آغاز و با گذشت او متوقف خواهد شد.
حمایت‌های ویژه قانونی
هر چند صحبت از حریم خصوصی به صراحت در قوانین نیامده است؛ اما حمایت از حریم خصوصی را می‌توان به طور ضمنی در لابه‌لای قانون اساسی و قوانین عادی مشاهده کرد.
- اصل 20 قانون اساسی: همه افراد ملت در حمایت یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی با رعایت موازین اسلامی برخوردارند
- .اصل 22 قانون اساسی: حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص ازتعرض مصون است مگر درمواردی که قانون تجویز کند.
- اصل 25 قانون اساسی: بازرسی و نرساندن نامه‌ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است مگر به حکم قانون.
- ماده 1 قانون مسئولیت مدنی: هرکس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر به موجب قانون برای افراد ایجاد شد لطمه‌ای وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود است.
- ماده 10 قانون مسئولیت مدنی: «کسی به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود می‌تواند از کسی که لطمه وارد آورده است جبران زیان مادی و معنوی خود را بخواهد هرگاه اهمیت زیان و نوع تقصیر ایجاب کند دادگاه می‌تواند در صورت اثبات تقصیر علاوه بر صدور حکم به خسارت مالی حکم به رفع زیان از طریق دیگر از قبیل الزام به عذر خواهی و درج حکم در جراید و امثال آن نماید.»
- ماده 96 قانون آیین دادرسی کیفری: تفتیش و بازرسی منازل، اماکن و اشیا در مواردی به عمل می‌آید که حسب دلایل، ظن قوی به کشف متهم یا اسباب و آلات و دلایل جرم در آن محل وجود داشته باشد.
مصادیق حریم خصوصی
حریم خصوصی را می‌توان به: حریم خصوصی محل سکونت، حریم خصوصی جسمانی، حریم خصوصی محل کار، حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی تقسیم کرد.
- حریم خصوصی محل سکونت: مهم‌ترین مصداق حریم ، خانه است. از این‌رو در مورد بازرسی از خانه تشریفات خاصی وضع شده است. از جمله این که بازرسی باید با ارایه مجوز قانونی باشد، ضرورت داشته باشد، حتما در روز انجام شود، با حضور صاحبخانه باشد و…در غیر این صورت ورود به منزل افراد از سوی افراد عادی و همچنین ماموران و مقامات غیرقضایی ممنوع است و متخلفان به مجازات مقرر در قانون محکوم می‌شوند.
- حریم خصوصی جسمانی:: حریم خصوص جسمانی مربوط می‌شود به حق سلامت جسمی و روحی فرد. منظور آن است که جسم و حتی روح و روان افراد هم دارای حریمی است که باید از تعرض مصون باشد.برای مثال انجام آزمایشات پزشکی و ژنتیکی، انتقال خون از جمله حریم افراد محسوب می‌شود. نمونه بارز دیگر حریم جسمانی مربوط می‌شود بر حق فرد بر تمامیت جسمانی‌اش که شامل آزادی از شکنجه، ممنوعیت بازرس بدنی و ممنوعیت دستگیر کردن افراد بدون حکم قانون می‌شود.
- حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی: منظور از حریم اطلاعاتی و ارتباطی محرمانه باقی ماندن اطلاعات شخصی، مکاتبات مراسلات، پست‌های الکترونیک، مکالمات و سایر اشکال ارتباطات است که امروزه با با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی سخن از این نوع از اشکال حریم به فضای مجازی بسیار مطرح است. یکی از مهم‌ترین مصدایق حریم خصوصی افراد حق بر عکس و تصویرشان است. دست‌یابی به عکس و فیلم های شخصی و خانوادگی افراد از طریق رمزگشایی و هک کردن رایانه و انتشار آن نقض حریم است.
- حریم خصوصی محل کار: حریم مکانی که به اعمال مجموعه‌ای از محدودیت‌ها و نظارت‌ها در محیط کار و زندگی افراد و اماکن عمومی مربوط می‌شود. حریم خصوصی کارگران در محل کار به دلیل عمومی بودن محل و رضایت آنها به پذیریش مقررات آن به نسبت حریمخصوصی سکونت شان کم‌تر است. اما با این حال محدوده‌هایی از حریم برای مدیران و کارفرمایان ضروری است برای مثال قراردادن سیستم‌های شنود مانند میکروفون و ضبط مکالمات تلفنی در محل کار یا محل‌های عمومی (مگر با اعلام قبلی آن) یا اجبار به نصب دوربین‌های مداربسته در محل کار با هدف دسترسی به اطلاعات شخصی و خصوی افراد، نقض حریم است. البته نباید محل کار را یک چاردیواری شخصی تلقی کرد؛ زیرا بازرسان یا مدیران هر زمان که بخواهند می‌توانند به اموال اداری اداره یا اموالی که روی میز آنها قرار دارند دسترسی داشته باشند.
مرز‌های حریم خصوصی کجاست
احترام به حریم خصوصی جزو حقوق بشری محسوب می‌شود اما سوالی که ممکن است پیش آید این است که منظور از حریم خصوصی چیست؟
حریم خصوصی جزئی از زندگی هر شخصی است که دسترسی به آن فضا برای دیگران بدون اجازه و رضایت او، عرفا یا به موجب اعلام قبلی وی یا به حکم قانون امکان‌پذیر نیست. به عبارت دیگر مفهوم حریم همان حوزه نشنیدن‌ها و ندیدن‌ها است که مرز و چارچوب آن را عرف و فرهنگ حاکم بر جامعه مشخص می‌کند.
