فروش اموال بدهکار و بررسی مقررات توقیف به همراه نکاتی در مورد حبس بدهکار

فروش اموال بدهکار : هر بدهکاری مکلف است تا دیون خود را به موقع پرداخت کند؛ اما گاهی بدهکار از پرداخت دیون خود امتناع می‌کند و طلبکار مجبور است با توسل به احکام قضایی و توقیف اموال بدهکار، حق خود را از اموال توقیف شده استیفا کند. قوانین و مقررات کشور برای فروش اموال بدهکار در ازای طلب طلبکار و وصول طلب از محل این اموال، شرایط و ترتیباتی را پیش‌بینی کرده است که در گفت‌وگو با یک حقوقدان، این مقررات بازخوانی شد.

محسن طاهری جبلی در خصوص لزوم پرداخت بدهی از سوی بدهکار گفت: وقتی کسی تعهدی به دیگری دارد پرداخت آن وظیفه اخلاقی، قانونی و شرعی است که این موضوع به قدری مهم است که در همه جای دنیا قانون بازپس‌گیری اموال وجود دارد. وی بیان کرد: اگرچه صدور حکم برای استرداد اموال، برعهده دادگاه است اما به طور کلی شرط اساسی این است که وقتی کسی بدهکار است باید بدهی خود را بپردازد.

این استاد حقوق جزا تصریح کرد: در ماده یک قانون محکومیت مالی آمده است که هرکس به موجب حکم دادگاه به دادن هر نوع مالی به دیگری محکوم شود و از اجرای حکم خودداری کند، هرگاه مال عین‌معین باشد آن مال اخذ و به صاحب مال تسلیم می‌شود و در صورتی‌که پس گرفتن اصل مال ممکن نباشد یا مال، به صورت عین ‌معینی نباشد، اموال بدهکار با رعایت مستثنیات دین و مطابق قانون اجرای احکام مدنی و سایر مقررات مربوط، توقیف و از محل آن حسب‌مورد محکومٌ‌به یا مثل یا قیمت آن استیفاء می‌شود. طاهری جبلی خاطرنشان کرد: اولین شرط بازپس گیری اموال، اثبات استحقاق طلبکاری و مدیون بودن بدهکار است؛ زیرا گاهی فروش اموال بدهکار ا جبران پذیر است و برای همین اثبات بقای بدهی ضروری است. البته یکی از دیون مسلم چیزهایی است که به موجب سند رسمی مسجل شده است.

تفاوت در اجرای احکام کیفری و مدنی

این حقوقدان با اشاره به تفاوت در اجرای احکام کیفری و مدنی توضیح داد: در اجرای احکام کیفری، قاضی و کارمند واحد اجرای احکام کیفری، به صورت اتوماتیک وار و سیستمی، حکم را به مرحله اجرا می‌گذارند، در حالیکه در اجرای احکام مدنی، تا محکوم‌له (طلبکار) درخواست نداده باشد، نمی‌توانند حکم را اجرا کنند؛ به بیان دیگر می‌توان گفت که اجرای احکام کیفری نیاز به درخواست متقاضی ندارد اما اجرای احکام مدنی نیاز به درخواست ذی‌نفع دارد. وی ادامه داد: بر اساس ماده ۲ قانون، گفته شده است که مرجع اجراکننده‌ رأی، اعم از قسمت اجرای دادگاه صادرکننده اجراییه یا مجری نیابت، مکلف است به تقاضای محکومٌ له از طرق پیش‌بینی شده در این قانون و نیز به هر نحو دیگر که قانوناً ممکن باشد، نسبت به شناسایی اموال محکومٌ علیه و توقیف آن به میزان محکومٌ‌به اقدام کند. طاهری جبلی بیان کرد: البته برای اثبات اینکه فرد مالی برای پرداخت دارد یا ندارد از منابع مختلف استعلام می‌شود  به عنوان مثال حساب بانکی وی بررسی می‌شود و در صورت استطاعت مالی، تقاضای توقیف اموال صادر می‌شود.

حبس بدهکار و فروش اموال بدهکار

وی در خصوص امکان حبس بدهکار در قانون نیز گفت: اگر استیفای محکومٌ‌به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکومٌ‌علیه به تقاضای محکومٌ له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته ‌شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکومٌ له حبس می شود. چنانچه محکومٌ علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجراییه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده  باشد حبس نمی شود، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.

وی تصریح کرد: پس از ثبت دادخواست اعسار دادگاه مکلف است فوراً با استعلام از مراجع ذی ربط و به هر نحو دیگر که ممکن باشد نسبت به بررسی وضعیت مالی محکومٌ علیه جهت روشن شدن اعسار یا ایسار او اقدام کند. در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار  با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می‌دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می کند. در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.

تشریفات مزایده اموال مدیون

این حقوقدان در ادامه در خصوص شرایطی که مال غیرنقدی از بدهکاری شناسایی شده و برای استیفای طلب باید مال به فروش برسد نیز گفت: اگر نوع مال توقیف شده از فروش اموال بدهکار با اصل محکوم‌به متفاوت باشد، در این صورت باید تشریفات مزایده اجرا شود. این حقوقدان درباره شرایط برگزاری مزایده نیز خاطرنشان کرد: تشریفات برای برگزاری مزایده به این شکل است که مزایده باید در مرحله نخست در روزنامه و دفاتر دادگاه اعلام شود و هر کسی مختار است که در مزایده شرکت کند البته مبنای قیمت در مزایده قیمت کارشناسی است که به صورت پایه اعلام می‌شود و ممکن است به قیمت پایه نیز فروخته شود.

این حقوقدان بیان کرد: اگر خریداری وجود نداشت محکوم‌له می‌تواند مال را به جای طلب خود بر‌دارد طاهری جبلی درباره کسانی که هیچ مالی برای پرداخت بدهی خود ندارند یا اموال خود را پنهان کرده‌اند نیز توضیح داد: دادگاه برای چنین افرادی مجازات بازداشت صادر می‌شود که بدل از بدهی مالی محسوب می‌شود به طوری که تا زمانی که فرد بدهی خود را پرداخت نکرده در بازداشت به سر خواهد برد.

وی ادامه داد: چنانچه محکومٌ علیه حبس شده یا مستحق حبس باشد، هر گاه مالی معرفی کند و یا با رعایت مستثنیات دین مالی از او کشف شود به نحوی که طبق نظر کارشناس رسمی  مال مزبور تکافوی محکومٌ به و هزینه های اجرایی را نماید، حبس نخواهد شد و اگر در حبس باشد آزاد می‌گردد. در این صورت مال معرفی یا کشف شده را مرجع اجراکننده رأی توقیف می کند و محکومٌ به از محل آن استیفا می شود.

آزاده آقاجانی