براساس برخی مواد قانونی، وزارت راه موظف است که از حفظ حریم راه و راه آهن حراست و حفاظت کند که بدین قرار است:
1- ماده 6 قانون ایمنی حفظ حریم راه مصوبه 7/4/ 1349
• هرگونه عملیاتی که منجر به خرابی جاده گردد، همچنین هرگونه احداث، درختکاری، کشاورزی، یا حفاری در حریم قانونی راه‌ها که وزرات راه و شهرسازی فقط می‌تواند در مورد این کارها، آگهی‌هایی را اعلام کند و بدون مجوز راه و شهرسازی هریک از این کارها ممنوع است.
• تبصره 1- فقط با حضور نماینده دادسرا یا نماینده دادگاه
وزارت راه مکلف است که تمامی موارد احداثی، زراعت، درختکاری، و اقدامات حفاری را از بین برده و آثار تجاوز به حفظ حریم راه را از بین ببرد و در نهایت صورت مجلسی در این زمینه تهیه نماید.
2- ماده 2 قانون ایمنی راه‌ها و راه آهن مصوبه 24/2/1379
• ریختن نخاله، مصالح ساختمانی، زباله، روغن ترمز و امثال هم یا نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی یا ریختن و گذاشتن هر شیی دیگری بر سر راه و در حریم قانونی راه ها چه در داخل یا خارج از راه طوری که موجب اختلال تردد وسایل نقلیه شود و همچنین احداث راه‌های دسترسی فرعی به موجب این قانون ممنوع است.
3- ماده 5 قانون ایمنی راه و راه آهن مصوبه 24/12/1379
• بدون کسب مجوز از طرف وزارت راه و شهرسازی، ایجاد و احداث ساختمان، دیوارکشی و یا هرگونه تاسیسات تا شعاع 100 متر از انتهای حریم راه‌ها ممنوع است.
انواع راه شامل آزادراه، بزرگراه، راه اصلی و فرعی و روستایی که خیلی بیشتر از 206 کیلومتر را شامل می‌شود در ایران احداث شده که می‌توان گفت که سرمایه ملی تلقی می‌شود و بنابراین حفظ و حراست از این چنین سرمایه ملی نیازمند عزم ملی است و نباید نسبت بدان کوتاهی کرد.
برطبق آمار مشخص شده که 90% جابجایی مسافر و کالا در داخل مرزهای ایران از طریق جاده است، و به همین دلیل وظیفه وزارت راه و شهرسازی در حفظ و حراست از راه‌ها و جاده‌ها بسیار مهم است که باید در این زمینه تمامی تلاش‌ها و کوشش‌های خود را به کار بگیرد. تابلوهای راهداری یکی از مهم‌ترین تابلوهایی است که شهروندان طی سفرهای خود با آن ها خیلی زیاد برخورد می‌کنند، و البته بسیاری از هم وطنان نسبت به حفظ حریم راه ها نا آگاهند و بنابراین شهروندان لازم است که با حفظ حریم راه ها آشنا شده و آگاهی‌های لازم را بدست بیاورند که به حقوق شهروندی آن ها نیز بسیار کمک خواهد کرد.
توسعه آتی راه، مهم‌ترین عامل برای صیانت از حریم راه‌ها
شرایط طبیعی و جغرافیایی استان تهران، نزدیکی شهرها و روستاها به یکدیگر، و ارزش بالای زمین باعث شده تا استان تهران در مقایسه با سایر استان‌ها، استان بسیار مهمی تلقی شود و افزایش جمعیت در نهایت باعث شده که بزرگراه‌های این استان در اقدامی کم نظیر از دو بانده به چهاربانده تغییر کند، حفظ شرایان‌های اقتصادی در این استان بسیار مهم است و در صورتی که نسبت به این امر کوتاهی شود در آینده‌ای نزدیک باعث خواهد شد تا شریان‌های اقتصادی این استان مسدود شود، در طی سال‌های اخیر برای تفکیک اراضی مجاور حفظ حریم استان تهران، در وزارت راه و شهرسازی تقاضاهای بسیاری صورت گرفته و به پروسه ای طولانی مدت تبدیل شده است.
عدم آگاهی شهروندان تهرانی نسبت به موضوع حفظ حریم راه ها و توجه به این سرمایه ملی مهم‌ترین مشکلی است که وزارت راه و شهرسازی با آن مواجه است. تولید روزافزون خودرو به موازات رشد سریع جمعیت باعث شده تا تعریض و توسعه راه‌های استان تهران جزء اولویت‌های وزارت راه و شهرسازی قرار گیرد، برای این امر مهم طی چندین سال اخیر کارهایی بسیاری صورت گرفته ولی بازهم نیازمند عزم ملی است تا این نیاز مهم برآورده شود.
راهداران نگهبانان حفظ حریم راه ها
ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و بعد از آن ادارات راه و شهرسازی تمامی کشور وظیفه دارد که از راه‌های فعلی کشور حفظ و حراست کند، راهداران در حفظ و حراست از راه‌های کشور عامل موثری بوده‌اند اگرچه ادارات راه و شهرسازی کشور و استان‌ها در این زمینه با کمبود اعتبارات مالی مواجه بوده‌اند.
راهداران به کارهایی مانند از بین بردن تابلوهای غیرمجاز، آراستن مناظر جاده‌ای و راه‌ها، شستشوی تابلوهای ایمنی و علائم راهنمایی و رانندگی، زیباکردن مبلمان جاده ای، شانه سازی جاده‌ها، رفع لکه رویه جاده‌ها، نگهداری از ابنیه و تونل‌ها و تخلیه قنوها و از بین بردن اختلاف سطح جاده‌ای، رفع ریزش‌های جاده‌ای مشغولند. تجاوز به حفظ حریم راه ، مهم‌ترین اولویت راهداران بوده و راهداران براساس قوانین مصوب کشوری و با کمک نیروی انتظامی هرگونه تجاوز به حفظ حریم راه را از بین می‌برند.
حفظ حریم راه ها و زیباسازی جاده‌ها
90 درصد ایرانیان در تعطیلات نوروزی یا ایام تعطیلات مناسبتی سعی می‌کنند که به سفرهای جاده‌ای بپردازند، به همین دلیل با حفظ حریم جاده‌ای می‌توان به زیباسازی راه‌های کشور کمک کرد.
نسل‌های بعدی، وارث جاده‌های آینده
با حفظ حریم راه ها می‌توان در آینده، زیرساخت‌های بسیار خوبی را ایجاد کرد و کلیه راه‌های جاده‌ای، هوایی و ریلی را از هم تفکیک کرد، طی چند سال اخیر، در راه‌های استان تهران، ریل گذاری بسیاری صورت گرفته است، اگر حفظ حریم ریلی با مشکلاتی مواجه شود در این صورت در سرعت بارگذاری‌های ریلی مشکلات عدیده‌ای بوجود خواهد آمد.
ایمن سازی حریم راه
با ایمن سازی راه‌ها می‌توان حریم راه‌های کشور را بهتر حفظ کرد و البته باید متناسب با نیازهای روز این اقدامات صورت گیرد.
مهم‌ترین عامل تصادفات جاده‌ای، ساخت و سازهای غیرمجاز
مهم‌ترین عامل تصادفات جاده‌ای، ساخت و سازهای غیرمجاز است که در حریم جاده‌ای انجام می‌شود، توجه داشته باشید که ساخت و سازهای غیرمجاز در نهایت به بروز تصادفات بیشتر در جاده‌ها و بروز تصادفات جاده‌ای به همراه با مرگ و میر هم وطنان منجر خواهد شد. نقش پر رنگ پلیس در اغلب محورهایی مثل لواسان، کن، سولقان، دماوند و اوشان در استان تهران باعث شده تا بسیاری از افراد سوددجو در حاشیه جاده‌ها، ساخت و سازهای غیرمجازی را انجام دهند به همین دلیل راهداران لازم است که در این مورد با دقت و آگاهی کامل عمل کنند.
اهمیت حفظ حریم راه به عنوان نماد بیت المال
جاده‌های کشور مهم‌ترین نمونه بیت المال تلقی می‌شوند و به همین دلیل حفظ و حراست از حفظ حریم راه در توسعه صنعتی کشور نقش بسیار مهمی را بازی می‌کند، هر کشوری توسعه راه‌ها را به عنوان نمادی برای توسعه خود عنوان می‌کند، بنابراین حفظ حریم راه ها و توسعه آن اولین قدم برای توسعه صنعتی کشور تلقی می‌شود.
برخورد با دستفروشان جاده‌ای و لزوم آگاهی شهروندان در این مورد مهم
هر گونه توقف جاده‌ای منجر به تصادفات مرگباری در جاده های کشور می‌شود به همین دلیل لازم است که شهروندان هرگونه دستفروشی و ساخت و ساز غیرمجاز را به اداره راهداری استان یا گشت‌های راهداری اطلاع دهند تا راهداران با قدرت هرچه تمام تر با تمامی دستفروشان و عوامل ساخت و ساز غیرمجاز جاده ای برخورد کنند، اطلاع رسانی شهروندان می‌تواند نمونه بارز از حقوق شهروندی باشد. اداره راهداری کشور هرساله برای حفظ حریم راه ، اقدامات خطیری را انجام می‌دهد که لازم است بدان توجه شود.
مطالعه موردی: از بین بردن تابلوهای غیرمجاز در حفظ حریم راه استحفاظی رباط کریم
شهرداری رباط کریم در ابتدای سال 93، چندین بار اقدام به نصب تابلوی خیرمقدم در مسیر آزادراه تهران ـ ساوه و در محورهای آلارد، وهن آباد و جاده قدیم کرج ساوه نمود که معاونت راهداری اداره کل راه و شهرسازی شهر تهران و راه و شهرسازی رباط کریم چندین بار به شهرداری رباط کریم اخطار دادند که باید حفظ حریم راه را حفظ و حراست کند ولی با وجود اخطارها و مکاتبات اداری، شهرداری رباط کریم هرگز تابلوهای غیرمجاز را جمع آوری نکرد.
اداره کل راه و شهرسازی استان تهران به شهرداری رباط کریم نامه‌هایی اداری را ارسال کرد، ولی نتیجه مثبتی حاصل نشد و این نهاد و ارگان دولتی در این مورد هیچ اقدامی نکرد، در نهایت با مقامات قضایی و انتظامی راجع به این قضیه هماهنگی‌های لازم به عمل آمد و با حضور مامورین کلانتری منجیل آباد و کلانتری‌های 11 مرکزی و وهن آباد، که ناظر بر حفظ حریم راه های کشور هستند و با معیت مشاور حقوقی و گشت‌های راهداری، کلیه تابلوهای غیرمجاز که 3 عدد تابلوی غیرمجاز بود جمع آوری و در نهایت اعمال قانون شد و دوباره بر حفظ و حراست از حفظ حریم راه کشور تاکیید شد.
سوال مهمی که اینجا مطرح می‌شود این است که چرا یک نهاد و ارگان دولتی شهرستانی نسبت به حفظ حریم راه های کشور براساس وظیفه خود کوتاهی می‌کند؟ کلیه شهروندان لازم است که نسبت به این چنین مسئله مهمی با آگاهی کامل برخورد کرده و کلیه اقدامات غیرمجاز را به گشت‌های راهداری استان خود اطلاع دهند تا عوامل خاطی توسط قانون مورد پیگیری قرار گرفته و در نهایت مجازات شوند.