نزاع خیابانی : خشم پدیده‌ای طبیعی و خدادادی است که وجود آن نشانه تندرستی و سلامت روح‌وروان هر فرد است؛ اما زمانی که غیرقابل کنترل شده و از حد طبیعی خارج می‌شود، به ناهنجاری و پدیده‌ای شوم تبدیل خواهد شد. یکی از مهم‌ترین و عینی‌ترین نمادهای خشونت از حد خارج شده، نزاع و درگیری‌های تن‌به‌تن است که سابقه‌ای بسیار طولانی داشته و فردی نیست که هر از چند گاهی در محیط‌های خانوادگی و اجتماعی شاهد این پدیده نباشد. عوامل متعددی بر ایجاد و افزایش نزاع‌ها و درگیری‌های خیابانی موثر است؛ مشکلات خانوادگی و اقتصادی، بیکاری، آلودگی‌هوا، افزایش جمعیت، ناتوانی در سازگاری با محیط، تداخل فرهنگ‌ها، تبعیض، نابرابری و ناامیدی افراد از رسیدن به‌حق خود، مسائل روانی و استرس و اضطراب مواردی از این دست است.
عدم‌وجود عفت‌کلامی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد درگیری‌های خیابانی و نزاع خیابانی است به‌طوری‌که به گزارش نیروی‌انتظامی، حدود یک‌چهارم نزاع خیابانی ناشی از فحاشی است. همه این عوامل درمجموع منجر به کاهش آستانه تحمل افراد می‌شود که در پی آن، کوچکترین برخورد و تنشی، زمینه‌ساز نزاع‌هایی احیانا خونین خواهد شد. البته باید بین دو دسته نزاع‌های ریشه‌دار و نزاع‌های آنی تفکیک قائل بود. نزاع‌های ریشه‌دار، درگیری‌هایی است که از مشکلات قدیمی و احتمالا عمیق خانوادگی، اقتصادی و… ناشیی می‌شود. اما نزاع‌ها و درگیری‌های آنی با افزایش سطح فرهنگ، آموزش شهروندان، تربیت صحیح خانوادگی، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، افزایش فرهنگ آپارتمان‌نشینی و بهبود وضع اقتصادی و معیشتی شهروندان به‌راحتی قابل پیشگیری است.
البته در کنار تلاش برای حل معضلات اجتماعی و حذف یا کاهش عوامل موجد این نزاع‌ها، آموزش مهارت کنترل خشم به شهروندان جایگاه بسیار مهم و ویژه‌ای دارد که متاسفانه این امر مهم چه در خانواده‌ها، چه در آموزش‌وپرورش و چه در فرهنگ‌سازی‌های اجتماعی مورد غفلت قرار گرفته است. اما علاوه‌بر آنچه گفته شد که همگی از عوامل موثر بر پیشگیری از وقوع نزاع‌های خیابانی است، اقدامات پس از بروز چنین درگیری‌هایی نیز بسیار مهم و تعیین‌کننده است. در این خصوص قانونگذار ما به‌طور گسترده به جرم‌انگاری این ناهنجاری مخرب پرداخته و ضرب و جرح ناشی از نزاع‌های افراد را در بخش دیات قانون مجازات اسلامی به‌طور کامل و دقیق مدنظر قرار داده و برای هر نوع آسیب به هریک از اعضای بدن دیه متناسبی درنظر گرفته است و علاوه‌بر آن، خاطیانن احتمالی از باب جنبه عمومی جرم نیز ممکن است با مجازات زندان به مدت ۵سال یا کمتر از آن مواجه شوند.
نزاع خیابانی : همچنین قانونگذار درخصوص نزاع‌های دسته‌جمعی، باتوجه به آثار زیانبار آن و احساس ناامنی فزاینده‌ای که برای شهروندان ایجاد می‌کند، مجازات جداگانه‌ای درنظر گرفته است، چنانچه اگر افراد حاضر در نزاع‌جمعی، حتی در ایجاد ضرب‌وجرح در طرف مقابل نقش مستقیم نیز نداشته باشند، صرفا به‌دلیل حضور در نزاع‌جمعی، به حبس از ۳ماه تا ۳سال محکوم خواهند شد. البته علاوه‌بر پیش‌بینی مجازات‌های متناسب با این جرم، سرعت‌عمل در رسیدگی قضائی نیز نقش بسیار مهمی برای پیشگیری از این ناهنجاری شایع ایجاد می‌کند.
متاسفانه در کشور ما به‌دلیل حجم بسیار بالای پرونده‌های قضائی، رسیدگی دادگاه‌ها به این پرونده‌ها مستلزم صرف زمان بسیار زیادی خواهد بود، به‌نحوی‌که درصد بسیار بالایی از پرونده‌های مربوط به درگیری‌های خیابانی، به‌دلیل اطاله دادرسی و صرف زمان زیاد، با عدم‌پیگیری شکات و احیانا اعلام رضایت آنان خاتمه می‌یابد. بنابراین رسیدگی سریع قضائی و مجازات فوری خاطیان احتمالی می‌تواند نقش بسیار مهمی در بازدارندگی سایر افراد داشته باشد. البته تمام موارد پیش‌گفته مربوط به آن بخش از درگیری‌هاا و نزاع‌هایی است که نهایتا با ضرب‌وشتم ساده و آسیب به یکی از اعضای بدن طرفین ختم می‌شود. به عبارت بهتر، آسیب‌های جسمی یکی از کمترین مخاطراتی است که در نتیجه نزاع‌های خیابانی ایجاد می‌شود و در حالت بدتر می‌تواند با مرگ یکی ازز طرفین، به یک فاجعه بزرگ تبدیل شود.
در همین زمینه مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران با اشاره به نقش نزاع‌های خیابانی به‌عنوان یکی از عوامل وقوع قتل می‌گوید که طبق آمار مراجع ذیصلاح، اکثر قتل‌های به‌وقوع‌پیوسته بدون برنامه‌ریزی و قصد قبلی انجام شده است که در دسترس بودن سلاح‌سرد، عامل اصلی وقوع این قتل‌ها بوده و ضارب بدون توجه به عواقب استفاده از چاقو، در جریان درگیری، فرد مقابل را مضروب کرده و منجر به قتل او شده است. درخصوص این پدیده نیز احتمالا همه ما مواردی را در رسانه‌های‌جمعی دیده و شنیده‌ایمم که مسأله‌ای بسیار جزیی نظیر جای پارک خودرو، فحاشی، بد نگاه‌کردن و موارد بی‌اهمیتی از این دست منجر به درگیری و نهایتا قتل یکی از طرفین شده است؛ درمورد آثار بسیار مخرب و فاجعه‌بار بروز قتل نیز سخن راندن تکرار مکررات است. بنابراین لازم وو بلکه واجب است با تلاشی همگانی نسبت به حل معضلات اجتماعی، کاهش عوامل موثر بر درگیری‌های خیابانی و بالا بردن آستانه تحمل شهروندان اقدام کرد تا دیگر درگیری و نزاع‌خیابانی پدیده‌ای روزمره و عادی در محیط اطراف‌مان محسوب نشود.
میلاد پناهی‌پور
