علائم تجاری صنعتی یا خدماتی. نشانه هایی هستند که برای معرفی کالاها و محصولات صنعتی و یا خدماتی از لحاظ کیفیت و ضمانت جنس آنها مورد استفاده قرار می گیرند. این علائم ممکن است اسامی مرکب شامل نقش تصویر و کلمه بوده یا به صورت تفننی (فانتزی) مانند ادکلن عقرب یا به صورت اسم منطقه و شهر (عسل سبلان اردبیل) و بالاخره به شکل علامت و ترسیمات برچسب اتیکت و یا آهنگ مخصوص و غیره باشد.
ماده ۱ قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات در تعریف علامت تجاری مقرر میدارد:
((علامت تجاری عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش، تصویر، رقم، حرف، عبارت، مهر، لفاف وغیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی تجارتی یا فلاحتی اختیار می شود. ممکن است یک علامت تجاری برای تشخیص امتیاز محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت و یا محصول یک شهر و یا یک ناحیه از مملکت اختیار شود.))
از ماده فوق مستفاد می شود که نوع علامت جنبه حصری ندارد بلکه با توجه به ابتکار افراد برای شناسایی محصولات واحدهای تولیدی، صنعتی یا خدماتی مانند حمل و نقل زمینی، هوایی یا دریایی به صورت کلمات، حروف، ارقام، تصاویر افراد عادی یا دانشمندان و یا به صورت آهنگ باشد.
علامت تجاری نه تنها باید با سایر علائم تجاری تمایز و تفاوت داشته باشد و با نوع و جنس کالا نیز ارتباط تنگاتنگ نشان دهد، بلکه باید توام با ابتکار و نوآوری ترسیم و تنظیم گردد و از اسامی عام وگمراه کننده در علامت استفاده نشود. مثلا کلمه (شکر) را که عام و ویژه کالا و جنس خاص است نمیتوان به عنوان علامت انتخاب نمود.
خصوصیات علامت تجاری
علامت تجاری باید جدید، ابتکاری و قابل انتقال بوده و گمراه کننده نباشد.
جدید بودن علامت تجاری
علامتی که برای ثبت ارائه می شود از حیث شکلی باید جدید بوده و سابقه ثبت و استعمال توسط دیگران را نداشته باشد. در علائم مرکب ممکن است در اجزاء دو علامت مرکب از یک کلمه مشابه استفاده شده باشد و اجزای دیگر یکسان و مشابه نباشند به نحوی که جزء مشترک و مشابه دو علامت، میان صاحبان آنها موجبات اختلاف و دعوی را فراهم سازد.
شایان ذکر است که با توجه به جدول طبقه بندی کالا هرگاه برای نوعی کالای مشخص علامتی از طبقه ای خاص استفاده شود شخص دیگری که بخواهد برای کالای خود از نوع مشابه و از طبقه مزبور از همان علامت قبلی استفاده کند با ممنوعیت استفاده وثبت علامت مواجه خواهدشد.
ابتکاری بودن علامت تجاری
از خصوصیات دیگر علامت تجارتی ابتکاری بودن آن است، یعنی علامت باید توام با طراحی و ظرایف شکلی باشد. اگر علامت ساده باشد و با خود جنس اشتباه شود از محصول عرضه شده در بازار حمایت نمیکند و آثار خوب تجاری یک علامت ابتکاری را در بر نمی گیرد . از طرفی دیگر ابتکاری بود ن علامت تجاری ایجاب میکند اسامی عام (مانند کلمه شکر) به عنوان علامت انتخاب نشود و بالاخره اینکه به کار بردن خطوط هندسی به شکل لوزی یا دایره و نیز انتخاب ارقام که نشانگر کیفیت جنس باشد جنبه ابتکاری ندارد ولی اگر ارقام مورد استفاده با نوع کالا متمایز باشد برای استفاده به عنوان علامت، خالی از اشکال خواهد بود. (مانند: عطر شماره ۱۱۴)
عدم ایجاد اشتباه در نظر مشتری
علامت تجاری نباید طوری ترسیم گردد که در نظر مشتری ایجاد اشتباه کرده و وی را در تشخیص و تمیز علامت تجاری دیگر که قدری با هم مشابهت دارند دچار سردرگمی و انتخاب نادرست کند. ایجاد اشتباه در نظر مشتری گاه ممکن است با انتخاب نام منطقه ای خاص به عنوان علامت تجاری برای کالایی مشخص که در اصل بین کالا و آن منطقه ارتباطی وجود ندارد صورت پذیرد به نحوی که مصرف کننده به تصور اینکه کالا متعلق به آن منطقه است راجع به نوع مبدا جنس دچار اشتباه شده و در انتخاب و خرید کالا گمراه گردد.
قابلیت نقل وانتقال علامت تجاری
با توجه به ماده ۱۲ قانون ثبت علائم و اختراعات که مقرر می دارد: (علامت تجاری قابل نقل و انتقال است ولی انتقال آن در مقابل اشخاص ثالث وقتی معتبر خواهد بود که موافق مقررات این قانون به ثبت رسیده باشد) مستفاد می شودکه علامت تجاری قابل انتقال است. اما برای آن که این انتقال نسبت به اشخاص ثالث معتبر تلقی گردد نحوه انتقال علامت از صاحب قبلی به صاحب جدید باید به ثبت برسد.
ماده ۱۴ آیین نامه قانون ثبت علامت و اختراعات نیز در این مورد چنین می گوید:
تغییرات علامت یا طبقه کالا یا صاحب علامت همچنین مربوط به تغییرات نشانی و تابعیت و نماینده قانونی او در ایران رسمیت نخواهد داشت مگر اینکه درایران به ثبت رسیده باشد. ثبت این تغییرات در روی صفحه مخصوص علامت مربوط به عمل خواهد آمد. ثبت تغییرات به موجب اظهارنامه رسمی به امضاء صاحب علامت یا نماینده قانونی او به عمل خواهد آمد.
شایان ذکر است که به موجب آیین نامه مذکور،اظهارنامه در۳ نسخه تنظیم شده و شماره ثبت علامت در ایران، نام اقامتگاه و تابعیت مالک جدید و بالاخره نام و نشانی نماینده قانونی او درایران نوشته می شود. ضمنا اداره مالکیت صنعتی همچنان که عهده دار مراحل تقاضای ثبت اولیه علامت می باشد رسیدگی و نقل و انتقال علامت تجارتی را نیز اقدام می نماید. در صورتیکه نقل و انتقال علامت تجاری با سند عادی یا رسمی صورت گرفته باشد متقاضی باید به هنگام ثبت انتقال علامت مدارک مزبور را نیز به اظهارنامه خود ضمیمه نماید و چنانچه علامتی در خارج ازکشور به ثبت رسیده و صاحب آن بخواهد علامت مزبور به ایران انتقال دهد مکلف است رونوشت مصدق ثبت علامت در خارج از کشور را به اظهارنامه خود پیوست نماید. (مستفاد از تبصره ماده ۱۸ آ.ق.ث.ع.و.ا)
