اشتغال اتباع خارجی باید تحت‌شرایطی و مطابق قوانین باشد. در این راستا قانونگذار تأکید دارد اتباعی می‌توانند از حق اشتغال در کشور برخوردار باشند که به‌صورت مجاز و قانونی وارد کشور شده باشند و افرادی که به صورت غیرمجاز وارد کشور می‌شوند به هیچ‌عنوان نباید به کار گرفته شوند و در صورت سرپیچی از قانون، کارفرما به مجازات محکوم خواهد شد. در این زمینه به برخی از قوانین اشتغال به کار اتباع بیگانه اشاره خواهیم داشت.
مطابق ماده ۱۲۰قانون اشتغال به کار اتباع خارجی آمده است: اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند، مگر آن‌که اولا دارای روادید ورود با حق کار مشخص بوده و ثانیا مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه، پروانه کار دریافت دارند. در تبصره این ماده آمده است: اتباع بیگانه ذیل مشمول مقررات ماده ۱۲۰ نیستند:
- الف- اشتغال اتباع خارجی که منحصرا در خدمت ماموریت‌های دیپلماتیک و کنسولی با تأیید وزارت امور خارجه هستند.
- ب- کارکنان و کارشناسان سازمان ملل متحد و سازمان‌های وابسته به آنها با تأیید وزارت امور خارجه.
- ج- خبرنگاران خبرگزاری‌ها و مطبوعات خارجی به شرط معامله متقابل و تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ماده ۱۲۱ نیز در مورد شرایط صدور پروانه کار برای این اتباع است. در این ماده آمده است: وزارت کار و امور اجتماعی با رعایت شرایط ذیل در مورد صدور روادید با حق کار مشخص برای اشتغال اتباع خارجی موافقت و پروانه کار صادر خواهد کرد:
- الف- مطابق اطلاعات موجود در وزارت کار و امور اجتماعی در میان اتباع ایرانی آماده به کار افراد داوطلب واجد تحصیلات و تخصص مشابه وجود نداشته باشد.
- ب- تبعه بیگانه دارای اطلاعات و تخصص کافی برای اشتغال به کار موردنظر باشد.
- ج- از تخصص تبعه بیگانه برای آموزش و جایگزینی بعدی افراد ایرانی استفاده شود.
تبصره- احراز شرایط مندرج در این ماده با هیأت فنی اشتغال است. ضوابط مربوط به تعداد اعضا، شرایط انتخاب آنها و نحوه تشکیل جلسات هیأت به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که با پیشنهاد وزارت کار و امور اجتماعی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
مطابق ماده ۱۲۲نیز وزارت کار و امور اجتماعی می‌تواند نسبت به صدور، تمدید و تجدید پروانه کار افراد ذیل اقدام کند:
- الف- تبعه بیگانه‌ای که حداقل ۱۰سال مداوم در ایران اقامت داشته باشد.
- ب- تبعه بیگانه‌ای که دارای همسر ایرانی باشد.
- ج- مهاجران کشورهای بیگانه خصوصا کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امورخارجه.
مطابق ماده ۱۲۳ نیز وزارت امور اجتماعی می‌تواند درصورت ضرورت یا به‌عنوان معامله متقابل اتباع بعضی از دول یا افراد بدون تابعیت را (مشروط بر آن‌که وضع آنان ارادی نباشد) پس از تأیید وزارت کار و امور خارجه و تصویب هیأت وزیران از پرداخت حق صدور، حق تمدید یا حق تجدید پروانه کار معاف کند. در ماده ۱۲۴ که در مورد تمدید پروانه کار است، آمده: پروانه کار با رعایت مواد این قانون حداکثر برای مدت یک‌سال صادر یا تمدید یا تجدید می‌شود.
ماده ۱۲۵به قطع ارتباط همکاری کارگر تبعه بیگانه با کارفرماست. در این ماده می‌خوانیم: در مواردی که به‌عنوان رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می‌شود، کارفرما مکلف است ظرف ۱۵ روز، مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام کند. تبعه بیگانه نیز مکلف است ظرف ۱۵ روز پروانه کار خود را در برابر اخذ رسید، به وزارت کار و امور اجتماعی تسلیم نماید. وزارت کار و امور اجتماعی در صورت لزوم، اخراج تبعه بیگانه را از مراجع ذیصلاح درخواست می‌کند.
در ماده ۱۲۶ آمده است: در مواردی که مصلحت صنایع کشور اشتغال فوری تبعه بیگانه را به‌طور استثنایی ایجاب کند، وزیر مربوطه مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌کند و با موافقت وزیر کار و امور اجتماعی برای اشتغال اتباع خارجی پروانه کار موقت بدون رعایت تشریفات مربوط به صدور روادید با حق کار مشخص، صادر خواهد شد.
تبصره- مدت اعتبار پروانه کار موقت حداکثر سه ماه است و تمدید آن مستلزم تأیید هیأت فنی اشتغال اتباع بیگانه خواهد بود.
ماده ۱۲۷ نیز به شرایط استخدام کارشناسان و متخصصان اتباع بیگانه می‌پردازد. در این ماده می‌خوانیم: شرایط استخدامی کارشناسان و متخصصان فنی بیگانه موردنیاز دولت با درنظر گرفتن تابعیت و مدت خدمت و میزان مزد آنها و با توجه به نیروی کارشناس داخلی، پس از بررسی و اعلام نظر وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور، با تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد بود. پروانه کار جهت استخدام کارشناسان خارجی، در هر مورد پس از تصویب مجلس شورای اسلامی ازز طرف وزارت کار و امور اجتماعی صادر خواهد شد.
اما مطابق ماده ۱۲۸ کارفرمایان مکلفند قبل از اقدام به عقد هرگونه قراردادی که موجب استخدام کارشناسان بیگانه می‌شود، نظر وزارت کار و امور اجتماعی را درمورد امکان اجازه اشتغال اتباع خارجی استعلام کنند. ماده ۱۲۹ نیز مربوط به آیین‌نامه اجرایی اشتغال اتباع بیگانه در کشور است که آیین‌نامه‌های اجرایی مربوط به اشتغال اتباع بیگانه ازجمله نحوه صدور، تمدید، تجدید و لغو پروانه کار و نیز شرایط انتخاب اعضا، هیأت فنی اشتغال، اتباع بیگانه مذکور در ماده ۱۲۱ این قانون با پیشنهاد وزیر کار و امور اجتماعی به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
در خاتمه ماده ۱۸۱ نیز آمده است: کارفرمایانی که اتباع بیگانه را که فاقد پروانه کارند یا مدت اعتبار پروانه کارشان منقضی شده به کار گمارند یا اتباع بیگانه را در کاری غیر از آنچه در پروانه کار آنها قید شده است، بپذیرند یا در مواردی که رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می‌شود مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام نکنند، با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به مجازات حبس از ۹۱ تا ۱۸۰۰ روز محکوم خواهند شد.
سلام یه سوالی داشتم خانم های اتباع هم می‌توانند کارت اشتغال بگیرند و بیمه شوند ؟