ویزای ایران انواعی دارد که به هدف متقاضی آن از سفر بستگی دارد. قصد درخواست‌کننده روادید گاهی تحصیلی، زیارتی، جهانگردی، سیاسی، عبور از کشور، خبرنگاری، درمانی، سرمایه‌گذاری است و گاهی ویزا با حق کار. برای هر کدام از این ویزاها با اهداف متفاوت، نامی هم با یک حرف انگلیسی داده شده است. به روادید با حق کار، ویزای F هم می‌گویند. این ویزا برای کارگران، مهندسان و متخصصان صنعتی، پزشکی و مانند آن صادر می‌شود و شرایط قانونی دارد که به طور کلی شامل دریافت پذیرش کار از کارفرمای شاغل در ایران، دریافت پروانه کار از وزارت کار و تکمیل اطلاعات درخواست ویزای کار و انجام تشریفات اداری و قانونی آن است. در این مطلب، نگاهی به قانون کار اتباع بیگانه و سپس شرایط و مراحل گرفتن ویزا و پروانه کار توسط کارگران خارجی و کارفرمایان آن ها می‌اندازیم.
شرایط دریافت روادید کار در ایران
وقتی صحبت از کار می‌شود باید به سراغ قانون کار (مصوب ۱۳۶۹ش توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام) رفت. بنابراین قبل از پرداختن به مراحل دریافت ویزای کار بهتر است با قوانین و مقررات مربوط به کارگر غیر ایرانی و کارفرمای ایرانی به صورت خلاصه آشنا شویم.
شرایط قانونی اشتغال کارگر خارجی
شرایط اصلی اشتغال اتباع بیگانه در مواد ۱۲۰ و ۱۲۱ قانون کار ذکر شده است که شامل پنج مورد است:
- گرفتن ویزای با حق کار (ویزای F).
- گرفتن پروانه کار از وزارت کار.
- طبق نظر وزارت کار، برای کار مشخصی که توسط نیروی کار خارجی درخواست کرده است، داوطلب ایرانی متخصص و با تحصیلات مرتبط و مشابه وجود نداشته باشد.
- متقاضی غیر ایرانی نیز خودش دانش و تخصص کافی برای انجام کار تقاضا شده داشته باشد.
- اشتغال اتباع بیگانه باعث آموزش کارگران ایرانی شود تا در آینده جایگزین کارگران خارجی شوند.
شرایط کار در ایران برای اتباع خارجی، به دو وزارتخانه امور خارجه و کار و امور اجتماعی، و البته گاهی هم به وزارت کشور مربوط می‌شود.
هیات فنی تشخیص وزارت کار
بخشی از تشریفات اخذ ویزای کار از مسیر وزارت امور خارجه و سفارتخانه های ایران در خارج از کشور می‌گذرد؛ اما شرایطی که در قانون کار آمده است (شرایط بالا) باید در وزارت کار و طبق قانون کار و آیین نامه های اجرایی آن تایید شود. طبق تبصره ماده ۱۲۱ قانون کار، تشخیص و تایید شرایط ویزا و پروانه برای کار در ایران با هیات فنی اشتغال است.
مراحل دریافت ویزای کار در ایران
اولین و مهم‌ترین مرحله برای اخذ ویزای کار، دریافت پذیرش کار از کارفرمای شاغل در ایران است و سپس گرفتن تایید وزارت کار برای این دعوت نامه و احراز شرایط قانونی. این مراحل در اداره کار استان محل کار صورت می‌گیرد و ممکن است به موافقت سازمان‌ها و نهادهای دولتی نیز نیاز باشد. دامنه مراکز دولتی برای گرفتن موافقت، غالبا شامل اداره کل کار محل (اداره اشتغال ـ بخش اتباع خارجی )، وزارت امور خارجه، نیروی انتظامی و اداره اطلاعات است.
مراحل اداری صدور ویزای کار در وزارت امور خارجه، به غیر شرایط وزارت کار که در ادامه می‌آید، شامل موارد زیر است:
- تکمیل برگ درخواست ویزا و پرداخت هزینه.
- تحویل یک قطعه عکس یه در چهار با شرایط خاص؛ مانند تصویر از رو به رو، بدون کلاه یا عینک با پشت زمینه سفید.
- ارائه اصل گذرنامه معتبر که حداقل شش ماه اعتبار و صفخات سفید کافی داشته باشد.
ویزای یک ماهه کار
ویزای کار با حق کار پس از درخواست کارفرمای ایرانی و طی مراحل صدور، ابتدا برای حداکثر یک ماه صادر می‌شود. اگر کارفرما کارخر خارجی را برای بیش از این مدت لازم دارد باید درخواست پروانه کار برای کارگر خارجی خود بدهد. این درخواست نیز باید تشریفات قانونی و اداری خود را در دو وزارتخانه کار و امور خارجه پست سر بگذارد.
پروانه کار یک ساله
پس از صدور ویزای یک ماهه کار، در صورت نیاز کارفرما به اشتغال طولانی تر کارگر غیر ایرانی خود، وی باید درخواست پروانه کار برای آن کارگر خارجی کند. چنانچه این تقاضا در هیات فنی اشتغال وزارت کار تایید شود، پروانه کار یکساله صادر می‌شود. بر اساس ماده ۱۲۴ قانون کار، اعتبار پروانه کار اتباع بیگانه، یکساله است و این پروانه هر سال باید برای یک سال دیگر تمدید یا تجدید گردد.
شرایط آسان‌تر برای پروانه کار
در ماده ۱۲۲ قانون کار، مواردی ذکر گردیده که برای آن ها شرایط ویژه و آسان‌تری برای گرفتن یا تمدید یا تجدید ویزا و پروانه کار در نظر گرفته شده است:
- تبعه بیگانه با حداقل اقامت ده سال مداوم در ایران.
- تبعه بیگانه با همسر ایرانی.
- مهاجران قانونی از کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی که کارت پناهندگی قانونی را دارند.
در این ماده، برای موارد دوم و سوم، برای پیش از صدور پروانه کار توسط وزارت کار، شرط موافقت دو وزارتخانه کشور و امور خارجه گذاشته شده است.
پروانه کار سه‌ماهه و بدون تشریفات
ماده ۱۲۶ قانون کار، اجازه صدور پروانه کار موقت سه‌ماهه و بدون تشریفات صدور ویزای کار را برای مواردی که «مصلحت صنایع کشور اشتغال فوری تبعه بیگانه را به طور استثنائی ایجاب کند» داده است. البته این پروانه موقت برای یک بار و حداکثر سه ماه صادر می‌شود و پس از پایان این مدت، الزامات قانونی پروانه کار وجود دارد و تمدید این پروانه کار موقت سه ماهه، تاییدیه هیات فنی اشتغال اتباع بیگانه را احتیاج دارد.
استخدام اتباع خارجی توسط دولت
در ماده ۱۳۷ قانون کار، به دولت اجازه استخدام و به‌کارگیری متخصصان فنی بیگانه داده شده است. تشخیص نیاز به این کارشناسان بیگانه منوط به بررسی و اعلام نظر وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور است. سپس لازم است دولت لایحه آن را تصویب و به مجلس ارسال کند. پس از تصویب مجلس، دولت می‌تواند طبق آن نیروی فنی خارجی استخدام کند. البته در این فرایند، صدور پروانه کار فقط با وزارت کار خواهد بود.
مراحل اداری ویزای کار در اداره کار
تا اینجا با شرایط قانونی صدور روادید ورود با حق کار اتباع خارجی آشنا شدید. در ادامه، روند اداری آن در وزارت کار که در اداره کل هر استان انجام می‌شود بیان می‌شود. این مراحل معمولا در عرض دو هفته تمام می‌شود:
- درخواست کتبی کارفرما برای صدور روادید با حق کار: در اینجا، کارفرما حداکثر یک ماه پس از ورود تبعه خارجی به کشور، فرصت دارد درخواست و مدارک لازم را به اداره کل کار استان خود ارائه دهد. در غیر این صورت، طبق ماده ۱۸۱ قانون کار، موضوع به مراجع قضایی اعلام می‌گردد. در ابن ماده، برای تخلفات زیر، مجازات جزایی حبس از ۹۱ تا ۱۸۰ روز تعیین گردیده است:
- به‌کارگیری اتباع بیگانه فاقد پروانه کار یا با پروانه کار نامعتبر و تاریخ گذشته.
- گماردن اتباع بیگانه در کاری به غیر کار مشخص شده در پروانه کار.
- گزارش نکردن قطع همکاری با اتباع بیگانه در فرصت قانونی پانزده روزه.
- تکمیل دو پرسش‌نامه اطلاعات اولیه کارفرما و درخواست اشتغال اتباع خارجی در کشور.
- تکمیل پرسش‌نامه اطلاعات فردی کارگر خارجی.
- ارائه تصویر آگهی تأسیس شرکت و آخرین تغییرات آن در روزنامه رسمی.
- اتباع خارجی با همسر ایرانی: ارائه تصویر پروانه زناشویی (صادره توسط وزارت کشور یا یکی از استانداری های کشور) و سند ازدواج و اصل شناسنامه همسر.
- تکمیل برگ تعهدنامه کارفرما.
- اشتغال اتباع خارجی برای نصب و راه‌اندازی ماشین‌آلات در صنایع و کارخانجات خصوصی: ارائه تصویر قرارداد خرید، برگ سبز ترخیص گمرک و سند موافقت اصولی یا پروانه بهره‌برداری از ماشین‌آلات.
- اشتغال اتباع خارجی در پروژه‌ها: ارائه نمودار سازمانی نیروی خارجی در شرکت به همراه تصویر قرارداد نیروی وی که علاوه بر شرایط عمومی قراردادها (موضوع، تاریخ و امضا) باید شامل برنامه‌های آموزشی و درصد نیروی کار خارجی و ایرانی باشد.
گفتنی است که اداره کل کار محل پس از طی مراحل بالا، موافقت خود را به وزارت امور خارجه اعلام می‌کند و حداکثر اعتبار روادید صادرشده توسط وزارت امور خارجه، سه ماه از تاریخ اعلام شده اداره کل کار است.
تمدید، تجدید و ابطال پروانه کار
برخی از مقررات تمدید یا تجدید یا ابطال ویزا و پروانه کار نیروی خارجی از این قرار است:
- کارفرما برای ابطال روادید نیروی غیر ایرانی خود لازم است درخواست کتبی اش را با ذکر شماره ویزای وی به اداره کل کار مربوطه تحویل دهد.
- تمدید پروانه کار و ارسال مدارک توسط کارفرمایان، حداکثر ۳۰ روز قبل از پایان اعتبار پروانه کار قبلی باید انجام بگیرد.
- تجدید پروانه کار (گرفتن پروانه کار جدید) برای اتباعی است که قرارداد آن ها با کارفرمای قبلی تمام یا فسخ شده است و توسط کارفرمای جدید به کار گرفته شده‌اند. با تغییر کارفرما، مراحل اداری دریافت پروانه کار باید طی شود.
- طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۲۹ قانون کار، ابطال پروانه کار از سوی وزارت کار و امور اجتماعی در موارد زیر مجاز است:
- عدم رعایت شئونات اسلامی.
- قوانین و مقررات جاری کشور.
- موازین انسانی روابط کار.
با لغو پروانه کار توسط وزارت کار، دوباره باید مراحل اخذ پروانه کار صورت بگیرد. همچنین در صورت ارتکاب بیش از دو بار این تخلفات توسط کارگر خارجی، وزارت کار می‌تواند درخواست ممنوعیت ورود وی را به کشور از مراجع قانونی درخواست کند.
نکته آخر اینکه در صورت عدم تمدید یا تجدید پروانه کار، تبعه خارجی باید کشور را ترک کند و در غیر این صورت دولت حق اخراج وی را دارد.
