با وجود هشدارهای فراوان کارشناسان محیط زیست مبنی بر عدم قطع درختان و همچنین عدم تخریب محیط زیست و بر هم زدن اکوسیستم ولی این رفتارها همچنان ادامه پیدا کرد تا جایی که امروز خشم طبیعت دامان‌مان را گرفته است. تخریب شدید منابع طبیعی چه به صورت بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌ها و مراتع و چه تغییرکاربری اراضی و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی نامناسب یا ساخت بی‌رویه مناطق مسکونی، سبب شده که سیلاب‌ها سال به سال چه از نظر تعداد وقوع و چه از دیدگاه شدت خسارات، افزایش یابند و در حال حاضر طی چند روز گذشته شاهد سیل و آبگرفتگی در 16 استان هستیم.
در این راستا سخنگوی سازمان امداد و نجات با بیان اینکه جمعا طی این‌روزها 166 شهر، روستا و مناطق عشایرنشین تحت تاثیر سیل و آبگرفتگی امدادرسانی شدند، گفت: به 9 هزار نفر از متاثران سیل وآبگرفتگی خدمات امداد و نجات لازم از جمله ارائه چادر امدادی، بیش از 3هزار و 600نفر اسکان اضطراری یافتند. اما این سوال مطرح است؛ خسارت وارد شده به این افراد چگونه باید جبران شده و اصولا طبق قانون افرادی که به‌واسطه بلایای طبیعی اموال و زندگی خود را از دست می‌دهند توسط چه نهادی ضرر و زیان وارد شده به آنها باید جبران شود؟
گفت‌وگو با سید هادی حسینی حقوقدان، استاد دانشگاه و وکیل دادگستری در این زمینه از نظرتان می‌گذرد. سید هادی حسینی در پاسخ به این سوال با توجه به سیل اخیر، جبران خسارت سیل زدگان چگونه باید انجام شود، گفت: در نظام حقوقی اسلام و همچنین در نظام حقوق بین‌الملل و کشورهای مترقی قاعده و قانونی وجود دارد مبنی بر اینکه همه ضررهای وارده به شهروندان باید جبران شود. در این زمینه حقوق اسلام در قاعده «لا ضرر» (روایتی از پیامبر اکرم(ص)) که در جریان سمره بن جندب فرمودند « لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام» و به عبارت دیگر فقها معتقدند هیچگاه ضرر تدارک دیده نشده در اسلام نیست، بلکه باید هر ضرر یا خسارتی جبران شود.
ضرر وارد شده جبران شود
این استاد دانشگاه افزود: اصولا ضرر و زیان یا خسارت یک ضرر زننده دارد و عامل ورود ضرر، که ضرر وارد شده به فرد باید توسط عامل ضرر جبران شود.در قاعده فقهی طریق المسلمین آمده است فردی که عامل ضرر است باید آن ضرر را جبران کند. حال در صورتی که عامل ضرر هست اما فرار کرده‌باشد، یا اینکه وقتی فرد ضرر زننده معسر باشد در تمامی این موارد جبران خسارت متوجه دولت است. این حقوقدان با اشاره به قوانین بین‌المللی در زمینه جبران خسارت،گفت: البته در قوانین بین‌المللی نیز این مسئولیت (جبران خسارت) متوجه دولت است. پس این موضوع مسجل است که هر ضرری باید توسط فاعل آن جبران شود. حال در صورتی که دولت باعث ورود خسارت و ضرر به افراد باشد برای مثال به‌واسطه کشیدن جاده باعث تخریب زمین کشاورزی یا منازل مسکونی افراد شود مسئولیت جبران خسارت با دولت است.
مسئولیت خسارات وارده به افراد متوجه دولت است
حسینی در پاسخ به این سوال که اگر بلایای طبیعی (مانند سیل، زلزله، صاعقه و…)باعث ورود خسارت به افراد شود در این صورت چگونه باید ضرر جبران شود، گفت: قاعده‌ای نیز در این زمینه وجود دارد که تمام این خسارت‌ها متوجه دولت است. به طور مثال فرض کنید شهاب سنگی از آسمان قسمتی از کره زمین و دهکده‌ای را به طور کامل تخریب کرد این ضرر به‌وسیله شهاب سنگ به کره زمین وارد شده پس بر تمام کره زمین واجب است که این خسارت را جبران کنند. حال ممکن است این سوال مطرح شود که برای مثال وقتی زلزله بزرگی در پاکستان به علت انفجارهای درون زمین رخ داد و بخشی از کره زمین(پاکستان) تخریب شد و خسارات بسیاری هم به دنبال داشت بر عهده تمام افراد کره زمین است که به کمک این افراد بشتابند. به همین دلیل نیز در قانون بین‌الملل مراجعی برای کمک به سیل‌زده‌ها و زلزله‌زده‌ها تعبیه شده است.
در این راستا صلیب سرخ بین‌المللی ماموریت دارند به کمک این افراد شتافته و همیاری کنند. به همین دلیل وقتی فاجعه زلزله بم رخ داد آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها و کشورهای دیگر به کمک آمدند و چادر، پتو و لوازم ضروری به زلزله‌زدگان برای آنها فراهم کردند یا اینکه پزشکان بدون مرز وارد کشور شده به مداوای مصدومان پرداختند که باید گفت این افراد کار خارق‌العاده‌ای انجام ندادند بلکه به وظایف قانونی خود عمل کرده‌اند. وی ادامه داد: حال در صورتی که سیل، شهاب سنگ، صاعقه و… موجب خسارت به شهروندان شود، اولا به عهده تمام مردم است تا خسارت وارده را جبران کنند که البته باید گفت تمام اختیارات مردم نیز در دست دولت است. دولت اموال عمومی، پول حاصل از فروش نفت و معادن و مالیاتی که مردم پرداخت می‌کنند را در صندوقی تحت عنوان بیت‌المال جمع‌آوری می‌کند پس جبران خسارت به زیان‌دیده‌گان باید از بیت‌المال صورت گیرد.
تاسیس صندوق یا ایجاد بیمه برای جبران خسارت
این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که دولت برای انجام این امور و جبران خسارت چه اقداماتی باید انجام دهد، تصریح کرد: دولت می‌تواند به‌این‌منظور صندوق یا بیمه‌ای ایجاد کند که خوشبختانه به جهت اینکه قوانین ما روبه تعالی است این مقدمات فراهم شده و حقوقدانان در این زمینه زحمات خوبی کشیده‌اند.
جبران خسارت باید به صورت کامل باشداز
حسینی در خاتمه در پاسخ به این سوال که در حوادث طبیعی باید جبران خسارت به طور کامل صورت گیرد یا اینکه بخشی از خسارت باید جبران شود، تصریح کرد: مطابق نظام اسلامی و قوانین بین‌المللی باید کل ضرر و خسارت جبران شود. به عبارت دیگرجبران خسارت مانند امانتی در دست دولت است و باید هرچه سریع‌تر این امانت پرداخته شود. موازین شرعی و حقوقی (هم قوانین داخل و هم قوانین بین‌الملل) دلالت دارد به جبران ضرر که باید هرچه سریع‌تر و به صورت کامل صورت گیرد
نفیسه صباغی
سلام، سه هفته پیش سیل باعث شد خونه همسایه که قدیمی هم بود خراب بشه و اوار شد روی وسایل نقلیه های من هرجا میرم پاسخگو نیستن من باید چیکار کنم نزدیک 250 میلیون خسارت دیدم با حقوق دوتومن چه جوری جبرانش کنم توروخدا یکی پاسخگو باشه من به کجا برم که بهم خسارت بدن حتی میگن نمیتونی از صاحب خونه هم خسارتی بگیری این چه دولتیه منو بدبخت کردین من با دوتا بچه تو خونه قدیمی اگه خراب بشه رو سره خودم و بچه هام چی حتی همین خونه هم مستاجرم توش یکی یه راهنمایی نمیتونه بکنه من باید چیکار کنم تو روستا نه یه تیکه زمین بهمون دادن نه خونه داریم ماشین و موتورمم که اینجوری داغون شده هیچ خسارتی هم نمیدن به کجا پناه ببرم اخه