گواهینامه رانندگی و آشنایی با حقوق راننده بدون گواهینامه

گواهینامه رانندگی یکی از مهم‌ترین الزمات رانندگی است. گواهینامه رانندگی برای رانندگی اهمیت خیلی زیادی دارد طوری که در قانون مدنی ایران، راننده‌ای که بدون گواهینامه رانندگی می‌کند، و کار خلافی را انجام دهد، مشمول مجازات خواهد بود. اخذ گواهینامه رانندگی بعد از سن قانونی 18 سال الزامی است و به همراه داشتن گواهینامه رانندگی یکی از مهم ترین الزامات رانندگی است.

پلیس به همه رانندگان توصیه می‌کند که هرگز بدون گواهینامه رانندگی نکنند و باید افراد از رانندگی بدون گواهینامه اجتناب کنند، با وجود توصیه پلیس نسبت اجتناب از رانندگی بدون گواهینامه، بسیاری از جوانان، بدون گواهینامه رانندگی در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها رانندگی می‌کنند و این بخاطر علاقه شدید آن‌ها به تجربه رانندگی بدون گواهینامه است، این چنین تجربه‌ای در برخی مواقع با حوادثی همراه بوده و برای راننده بدون گواهینامه مجازاتی را در پی خواهد داشت.

گواهینامه رانندگی

به همراه داشتن گواهینامه رانندگی به قدری اهمیت دارد که بر طبق قانون 723 قانون مجازات اسلامی، رانندگی بدون گواهینامه جرم است و راننده مشمول مجازات خواهد شد.
اگر راننده‌ای بدون گواهینامه، رانندگی کند، بر طبق قانون مجازات‌هایی مانند حبس و جزای نقدی برای او درنظر گرفته می‌شود، جزای نقدی راننده برای کسب درآمد دولت از محل خلاف‌های مردمی بوده و در موارد مشخص و خاصی مصرف می‌شود. اما با این وجود، رانندگی بدون گواهینامه چطور می‌تواند امکان پذیر شود؟

براساس ماده 723 قانون مجازات اسلامی، مشخص شده است که اگر راننده‌ای بدون گواهینامه رانندگی، رانندگی کند یا در صورتی که نسبت به رانندگی ممنوع شده بازهم اقدام به رانندگی می‌کند برای اولین بار به حبس تعزیری تا دو ماه و جزای نقدی تا یک میلیون ریال و در برخی مواقع هردو مجازات برای این رانندگان مدنظر گرفته می شود و در اگر دوباره به رانندگی اقدام کرد به حبس دو تا شش ماه محکوم و مجازات خواهد شد.

نواع جرائم رانندگی بدون گواهینامه رانندگی

•  رانندگی بدون گواهینامه

بر طبق قوانین راهنمایی و رانندگی هریک از وسایل نقلیه موتوری، گواهینامه خاص خود را دارند که از ماشین، موتور، کامیون و اتوبوس متفاوت و متنوع است و بنابراین هرکسی که هر وسیله نقلیه موتوری را رانندگی می‌کند باید گواهینامه آن وسیله نقلیه را به همراه داشته باشد.

بر طبق قانون، همه متخلفان مجازات خواهند شد. بنابراین رانندگان توجه داشته باشند که گواهینامه رانندگی خاص آن وسیله نقلیه موتوری را به همراه داشته باشند. کسانی که گواهینامه رانندگی موتورسیکلت را دارند فقط مجاز به رانندگی با این وسیله هستند و هرگز نمی‌توانند ماشین سواری یا اتوبوس را برانند، و اگر کسی گواهینامه رانندگی پایه یک را نداشته باشد نمی‌تواند وسایل نقلیه ملزم به گواهینامه رانندگی پایه یک را رانندگی کنند.

در حال حاضر کسی که بدون گواهینامه رانندگی، اقدام به رانندگی کند، قانون گذار می‌تواند از حبس تا جزای نقدی را برای او مدنظر بگیرد. براساس قانون بودجه میزان جزای نقدی رانندگان بدون گواهینامه در هر سال مشخص می‌شود.

•  تصدی وسایل نقلیه موتوری خاص بدون گواهینامه خاص آن وسایل نقلیه موتوری

وسایل نقلیه موتوری به وسایلی گفته می‌شود که با قدرت موتور کار می‌کنند. بنابراین دوچرخه، درشکه یا هر وسیله نقلیه غیرموتوری را در برنمی‌گیرد. تفاوت تصدی با رانندگی در این است که شخص وسیله نقلیه را برای جابجایی افراد و کالاها به حرکت در می‌آورد ولی تصدی شخص وسیله‌ای را به حرکت در می‌آورد که عمومی نبوده و فقط در مواقع خاص از آن استفاده می‌شود.

به طور مثال کسی که با جرثقیل یا تله کابین کار می‌کند یا وسایل بازی را در شهربازی به حرکت در می‌آورد در واقع متصدی این وسایل بوده و این گونه وسایل هرگز در سطح شهر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند بنابراین کاری که این اشخاص انجام می‌دهند هرگز رانندگی محسوب نمی‌شود. افرادی که بدون مجوزهای لازم این وسایل نقلیه را به کار بیندازند و به حرکت دربیاورند، مجازات خاص آن دستگاه برای او مدنظر گرفته می‌شود.

• افراد ممنوع رانندگی

دادگاه می‌تواند در برخی مواقع برای متخلفان، به غیر از مجازات تخلفی که انجام داده، مجازات‌های دیگری را نیز درنظر بگیرد به طور مثال می‌توان به ممنوعیت رانندگی برای برخی اشخاص اشاره کرد. البته این چنین ممنوعیتی دائمی نیست و به طور موقت وضع می‌شود و بعد از مدتی منقضی خواهد شد.

ممنوعیت رانندگی می‌تواند برای برخی مکان‌ها یا همه مکان‌ها وضع شود. به طور مثال قاضی دادگاه می‌تواند راننده را از رانندگی در بزرگراه یا آزادراه ممنوع کند. بنابراین اگر شخصی علی رغم ممنوعیت به رانندگی در مکان خاصی رانندگی کرد، در این صورت براساس این قانون، مجازات‌هایی برای او درنظر گرفته خواهد شد.

مجازات قانونی راننده متخلف بدون گواهینامه رانندگی

براساس ماده 4 قانون رسیدگی به تخلفات راهنمایی و رانندگی، افسران راهنمایی و رانندگی موظف هستند که راننده متخلف را متوقف کنند. در همین راستا براساس بند ج ماده 10 قانون رسیدگی به تخلفات راهنمایی و رانندگی، باید راننده متخلف متوقف شده و ماشین نیز به پارکینگ راهنمایی و رانندگی منتقل می‌شود و در نهایت مراجع قضایی باید در مورد نوع مجازات راننده متخلف تصمیم بگیرند.

نکات مهم در اعمال قانون بر رانندگان متخلف

الف. خسارت ناشی از رانندگی بدون گواهینامه دلیلی بر اعمال قانون برای شخص متخلف نیست، بنابراین اگر کسی بدون گواهینامه راهنمایی و رانندگی، همچنان وسایل نقلیه موتوری را می‌راند، مشمول مجازات شده و قانون بر او اعمال خواهد شد.

ب. در صورتی که کسی با کارت گواهینامه منقضی شده رانندگی کند، در واقع او جرمی را مرتکب شده است و باید حتما مجازات شود. این چنین راننده‌ای مشمول جزای نقدی شده و باید جریمه بپردازد، او می‌تواند بعد از پرداخت جریمه گواهینامه رانندگی خود را تمدید کرده و دوباره رانندگی کند.

ج. رانندگان تاکسی باید 23 سال تمام داشته باشند و یک سال از زمان دریافت گواهینامه آنان نیز سپری شده باشد،جتی اگر گواهینامه رانندگی به همراه نداشته باشند، این چنین تخلفی، جرم محسوب نشده و بنابراین نمی‌توان آن ها را مجازات کرد و آن‌ها را به پرداخت جریمه نقدی محکوم کرد، در واقع عمل آنان نیز جرم و تخلف از مقررات راهنمایی و رانندگی بوده و باید مجازات شوند.

قتل بدون گواهینامه رانندگی در حین رانندگی

رانندگی بدون گواهینامه رانندگی در واقع نقض قوانین نظام شهری و مدنی است و این چنین کاری تخلف و جرم است و باید بدان رسیدگی شود، حال با این اوصاف اگر کسی بدون داشتن گواهینامه رانندگی، وسیله نقلیه موتوری را رانندگی کرد و قتلی را مرتکب شد قانون چطور می‌تواند در مورد او اعمال شود؟

اگر فردی بدون داشتن گواهینامه رانندگی، وسیله نقلیه‌ای را رانده و قتلی را مرتکب شده و البته مهارت بسیار زیادی نیز در رانندگی دارد، نوع قتل در اینجا شبه عمد است و فقط باید دیه پرداخت کند. زیرا اگرچه او بخاطر عدم رعایت راهنمایی و رانندگی ، وسیله نقلیه‌ای را رانندگی کرده است ولی قتلی که او در اینجا مرتکب شده ناشی از عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی نبوده است.

بنابراین او علاوه بر این که باید دیه پرداخت کند براساس ماده 723 قانون مجازات اسلامی به حبس دوماهه نیز محکوم خواهد شد و علاوه بر آن باید 100 هزار تومان به عنوان جریمه و جزای نقدی را نیز پرداخت کند. در صورتی که چنین فردی بازهم بدون گواهینامه رانندگی کرده ولی در زمینه رانندگی مهارت دارد ولی به علت عدم کنترل سرعت ماشین، باعث مرگ عابر پیاده‌ای شده است علاوه بر پرداخت جریمه و جزای نقدی، براساس ماده 714 و 718 قانون مجازات اسلامی، به حبس بیش از دو سال محکوم خواهد شد.

در این چنین موردی دادگاه می‌تواند شخص متخلف را به مدت یک تا 5 سال از رانندگی و تصدی گری وسایل نقلیه مانند جرثقیل، تله کابین و وسایل تفریحی شهربازی محروم کند، اگرچه در این نوع وسایل، رانندگی به معنای عرف معمول جامعه وجود ندارد ولی دادگاه چنین توانایی را دارد. در این چنین مواقعی دادگاه موظف است که نوع قتل را با گواهینامه رانندگی کاملا بررسی نماید و به عبارت دیگر دادگاه باید به این سوال پاسخ دهد که اگر شخص متخلف گواهینامه رانندگی داشت بازهم مرتکب قتل می شد یا این نوع قتل، قتل غیرعمد است.

در صورتی که به این قضیه پی ببرد که قتل هیچ ارتباطی با گواهینامه رانندگی ندارد بنابراین می تواند شخص متخلف را به پرداخت جزای نقدی یا حبس محکوم کند ولی اگر برعکس متوجه شود که داشتن گواهینامه رانندگی در قتل تاثیری نداشته بنابراین می‌تواند راننده متخلف را به حبس بیش از دو سال محکوم کند و صد البته به غیر از این رانندگی وسایل نقلیه موتوری با وجود نداشتن گواهینامه رانندگی خود جرم مستقلی محسوب می‌شود.