خواستگاری رسمی دیرینه و مقدمه ای پراهمیت بر پیمان زناشویی است که برای انتخاب همسر و تشکیل خانواده از سوی مرد صورت می گیرد، این رسم، رسمی دیرینه و دامنه دار است که مطابق فطرت و منش انسانی در تمام جوامع بشری همواره جریان دارد؛ از این رو خواستگاری را به پیشنهاد ازدواج از طرف مرد تعریف کرده اند و در تبیین ماهیت حقوقی این رسم نیز گفته شده که خواستگاری در واقع ایجابی است از سوی خواستگار(مرد) که با پذیرش آن از سوی خواستگاری شده (زن) وعده نکاح صورت می گیرد و نامزدی محقق می شود.
خواستگاری
در خواست ازدواج به طور غالب از ناحیه مرد صورت می گیرد، برخی افراد این امر را همیشگی و مطابق فطرت و طبیعت انسانی دانسته و معتقدند که دین اسلام آیین فطرت است و به این ترتیب به این رویه مهر تأیید زده اند و بر این مبنا در قرآن و سنت مردان در امر ازدواج مخاطب واقع گشته اند و مستقیماً به آنها دستور ازدواج و همسرگزینی داده شده است.
شارع مقدس در خصوص خواستگاری زن از مرد هیچ منعی وارد نکرده است، بدین جهت مطابق اصل اباحه در اعمال، باید قائل به جواز چنین عملی شد و حتی می توان خواستگاری را به اظهار تمایل یک طرف برای ازدواج به طرف دیگر تعریف کرد.
ممکن است این شبهه به ذهن خطور کند که این امر بر خلاف رسم متعارف و عادت جامعه است، طلاق زیرا زن به لحاظ حجب و حیا باید مطلوب و محبوب واقع شود و مرد خواهان و طالبش گردد و چنانچه زنی در خواستگاری پیشقدم شود موجب افت منزلت وی خواهد شد.
با اشاره به خواستگاری حضرت خدیجه از پیامبر اکرم(ص) و برخی روایات پیرامون خواستگاری زن از مرد نمی توان خواستگاری و تقاضای ازدواج را از سوی زن آن هم با رفتاری حیاآمیز و ضمن رعایت موازین شرعی، ناروا انگاشت؛ گر چه به نظر می رسد که مراتب حجب و وقار زنانه مانع از اقدام آشکار زنان در این زمینه می شود.
مشروعیت دیدن و نظر افکندن مرد خواستگار به زن مورد از مهمترین احکام خواستگاری است. نظر افکندن مرد به زنی که قصد ازدواج با او را دارد در صورتی که امکان تحقق ازدواج بالفعل فراهم باشد، و نیز خوف وقوع در معصیت و حرام نباشد امری ضروری است.
نگاه زن به مرد خواستگار نیز امری جایز است: اگر مرد بدون دیدن محاسن زن اقدام به ازدواج کند راحت تر می تواند از چنین همسری که فاقد اوصاف دلپسند اوست جدا شود، اما زن از جهت روحی و عاطفی و از شرع و مقررات برای جدا شدن از شوهری که مورد پسند وی نیست، با موانع بسیاری رو به رو می شود، بنابراین باید اعتراف کرد که زن در بهره مندی از این حق ضرورت و اولویت بیشتری دارد.
ممنوعیت خواستگاری ازبرخی زنان :
در قرآن خواستگاری از زنانی که در عده به سر می برند و بانوانی که همسر شرعی و قانونی دارند و آن از زن شوهردار، زن صاحب عده طلاق رجعی، زن صاحب عده سوم طلاق، زن صاحب عده نهم طلاق، زن صاحب عده طلاق بائن و خواستگاری از نامزد فرد دیگر نیز ممنوع است.
در بسیاری از موارد زنی به رغم برخورداری از سن مناسب و صفات نیکو به سبب موقعیت و شرایط خاصی که در آن به سر می برد، مانند شرایط خاص شغل یا تحصیل و یا قصد ازدواج نداشتن به خاطر سرپرستی فرزندان یتیم خود قصد ازدواج ندارد و از تقاضای خواستگار دلگیر و آزرده می شود.
همچنین زنانی که به هیچ وجه مردانی که دارای خصوصیاتی از قبیل سن بالا، لاابالیگری و … هستند را نمی پذیرند و حتی پیشنهاد ازدواج آنها را نوعی توهین به خود می دانند، حال اگر مرد از این وضعیت اطلاع داشته باشد اما در خواستگاری اصرار کند به جهت اخلاقی مستحق سرزنش است و به لحاظ وارد کردن ضرر معنوی و آسیب روحی به زن از دیدگاه شرع نیز سزاوار منع و نهی است.
اگر چنین منعی پذیرفته نشود و بر قباحت این اقدام ناپسند مهر تأیید نزنند باید به تعرض حریم خصوصی، مزاحمت و سلب آسایش افراد تن داده که به طور قطع بر خلاف دیدگاه شریعت اسلام است.
